Magazyn6
5701

BUDOWA JEDNOCZŁON. I DWUCZŁON. EGZEKUT. — BUDOWLE ROLNICZE 549

gują rządowi, a które wedle art. 25 Konstytucji z 23 kwietnia 1935 ^r- nie są zastrzeżone innym organom władzy.

Kierownicza funkcja rządzenia może się skupić w kompetencji jednego organu, a więc głowy państwa, bądź też dzielić się między głowę państwa, a gabinet czy radę ministrów. — W pierwszym wypadku zachodzi budowa jednoczłonowa, w drugim dwuczłonowa. Historycznie rzecz biorąc budowa jednoczłonowa jest starszą. Niepodzielna władza monarsza skupiała w swem ręku cały zakres władzy państwowej, dopuszczając w zakresie rządzenia inne osoby co najwyżej w charakterze doradców lub wykonawców poleceń. Rozwój parlamentaryzmu, demokracji i liberalizmu doprowadził do stopniowego uniezależnienia gabinetu od zamierzeń politycznych głowy państwa, czyniąc z gabinetu nieledwie komitet wykonawczy parlamentu (Francja).

Równocześnie jednak z tych samych założeń ustroju reprezentacyjnego co parlamentaryzm wyrastający ustrój Stanów Zjednoczonych wytworzył budowę jedno-członową egzekutywy. Prezydent Stanów powołuje ministrów jako aparat wykonawczy swej polityki, przed nim bezpośrednio odpowiedzialny. Typ budowy jednoczłono-wej egzekutywy zapewnia Państwu silniejsze i bardziej jednolite rządy. Stąd w wyniku powojennych przeobrażeń ustrojowych (Włochy, Niemcy) daje się zauważyć powrót, jeśli nie formalny, to w każdym razie faktyczny do jednoczłonowej budowy. Tak np. we Włoszech konstytucja uznaje, że całość władzy wykonawczej należy do króla. Wreszcie wypada osobno wymienić typ budowy egzekutywy w Szwajcarji, gdzie budowa ta jest jednoczłonowa dzięki połączeniu w Radzie Zwtązkowej kompetencji rządu i funkcyj głowy państwa.

Typ dwuczłonowej budowy egzekutywy można podzielić na typ kanclerski i typ ko-legjalny. W pierwszym wypadku szefem rządu jest kanclerz, on wyłącznie kieruje polityką rządu, zaś poszczególni ministrowie stanowią raczej jego kolegjum doradcze i wykonawcze. Typ kanclerski wy-ksztacił się na tle specjalnych warunków prawno-pol i tycznych Niemiec przedwoien-nych jako państwa związkowego, gdzie osoba kanclerza stanowiła wvraz jedności polityki związku i godziła konstytucji >na-lizm z ustrojem Rzeszy jako Cesarstwa.

W typie kolegjalnej budowy gabinetu na plan pierwszy nie wysuwa się osoba pierwszego ministra a więc premjera, skoro może on być raczej uważany za „primus inter pares“, niż za szefa rządu. Stosunek jednak premjera do reszty gabinetu kształtuje się nietylko na tle norm prawnych lub zwyczajów politycznych, lecz w znacznej mierze zależy od faktycznego układu sił politycznych. Prawnym wyrazem jedności gabinetu jest solidarna odpowiedzialno^ parlamentarna, oraz odpowiedzialność konstytucyjna. Fowoływanie i dymisjonowanie ministrów odbywa się w zasadzie tylko na wniosek premjera. Poza tern stanowisko premjera zależy w dużej mierze od jego osobistego znaczenia i od układu sił w parlamencie. Wyraźny podział na opozycję i partję biorącą odpowiedzialność za rządy sprzyja konsolidacji gabinetu i wzmacnia stanowisko premjera, rozporządzającego zwykle wobec innych ministrów również autorytetem leadera partj i (np. Anglja). Kolegjalność gabinetu wybija się na plan pierwszy w związku z rozbiciem parlamentu na większą ilość partyj (np. Francja), gdyż w tym wypadku ministrowie reprezentują wynik kompromisu międzypartyjnego i w razie ostrzejszego sporu mogą spowodować rozbicie większości p: orządowej. Przykładem budowy dwuczłonowej kolegjalnej może być ustrój przewidziany Konstytucją 3-go Maja, jak również ustrój oparty o Konstytucję Marcową.

Literatura: Arndt: Das Staotsrecht des Deutsche» Reiches. Berlin 1901. — Cambothecrai Manuel de droit public generał. Paris 1928. — Deryng: Akty rządowe głowy państwa. Lwów 1934. — Ehrlich: Podział władz i rozdział władzy. Przegl. Pr. i Aam. 1921 r.» Lwów 1921. — Eatnein: Element* de droit constitutionnel. Paris 1921. — Finer: The Theory and Practice of Modem Goremments Cabinets and Chief* of State. London 1932. — Flełner: Schweizerische* Bundę*• staatsrecht. Tdbingen 1923. — Hauket Die Lehre won der Ministeruerantwortlichkeit. Wien 1880. — Jetlinek: Allge-meine Staatslehre. Berlin 1914. — Kumaniecki: Nowa Kon-stytucja. Kraków 1935. — Peretiatkotrdc*: Państwo współczesne. Warszawa 1935. — Raneltetti: Istituzioni di diritto pubblico. Padota 1939. — Bogowie*: Istota władzy głowy państw. Warszawa 1932. — StariyńakU Powojenny ustrój państw europejskich. Kraków 192e.

Antoni Deryng.

Budowle rolnicze.

Budowle rolnicze obejmują: i) budynki właściwe (domy mieszkalne, stajnie, ot ory, owczarnie, chlewy, śpichlerze, stodoły, szopy, warsztaty rzemieślnicze, zakłady przemysłu rolnego, jak gorzelnie, suszarnie, płatkarnie, syropiarnie, mleczarnie i t. p.);