Magazyn6
5901

551

BUDOWLE ROLNICZE — BUDŻET

figuracji rozłogu ziemi zakłada się mniejsze, dodatkowe ośrodki (t. j. podwórza z pewnym kompleksem budowli).

Wysokość kapitału b. r. na jednostkę powierzchni spada równomiernie ze wzrcstem powierzchni gospodarstw, o ile poziom kulturalny ludności wiejskiej, poziom potrzeb wogóle, a mieszkalnych w szczególności są mniej więcej te same. Tak nD. kapitał b. r. w warcztatach małorolnych w Polsce w klasach wielkości 2—3 ha, 3—5 ha, 5—10 ha, 10—15 ha, 15—30 ha, i 30—50 ha wynosił na ha, w tej samej kolejności: 1062 — 874 — 666 — 612 — 569 — 610 zł. Przyczyna — przedewszystklem silniejsze obciążenie 1 ha kosztem budynków mieszkalnych. Skoro istnieje znaczna różnica między kosztownością budynków w różnych kategorjach gospodarstw, zwłaszcza w małorolnych i wielkorolnych (np. w małorolnych budynki drewniane i gliniane słomą kryte w wielkorolnych — w całości lub w części murowane, kryte gontem lub dachówką), poprzednio zaznaczona prawidłowość występuje słabiej lub zanika. Tak np. w woj. środkowych w 1928/29 r. wartość b. r. na 1 ha użytków rolnych wynosiła:

Rodzaj gospodarstw					Mało		roi	n e
Klasy wielkości (ha)			powy2.ij 26 ha		12—26 ha		12—	5 ha	a—5 ha
Rodzaje gleby	lepsze	gorsze	lepsze	gorsze	lepsze	gorsze	lepsze	gorsze	lepsze	gorsze
Kapitał budowlany w zł. na ba użytk. roln.	713	659	685	616	660	720	939	816	1365	829
Wskaimki . . i	IOO	—	90	—	93	—	132	_	ięi	_
	—	IOO	—	93		J09	—	124		126
[	IOO	92	IOO	90	IOO	J09	IOO	87	IOO	61

Koszt wzniesienia b. r. w stosunku do wartości ziemi bywa nieraz bardzo znaczny (nawet ponad 100%). Ten wysoki nakład traci jednak znaczną część swej wartości z chwilą wystawienia budynków t. j. z chwilą. gdy stają się one częścią składową organicznej całości, którą stanowi gospodarstwo wiejskie (wartość całości warsztatu rolnego nie jest, jak wiadomo, sumą wartości składowych jego części). Według prof. Schramma względna wartość b. r. w Polsce jest niska, skoro wynosi 20—25 fo całego gospodarstwa, średnia przy 25—40% i wysoka przy 40—5®*/°'

Należy zauważyć, że w ostatnich latach zaznaczył się w wielu okolicach państwa znaczny (a częstokroć nadmierny) ruch budowlany wśród małorolnych, co stanowiło jedną z przyczyn zadłużania się rolników. Według ankiety Wydziału Ekonomiki Rolnej Drobnych Gospodarstw Wiejskich zużycie na b. r. pożyczek zaciągniętych przez małorolnych w latach 1932/33—1934/35 wynosiło średnio ok. 17,6—16,4%.

Do kapitału budowlanego w rolnictwie zalicza się, oprócz b. r., ziemię pod budynki, podwórzem i drogami, gdyż wspomniana powierzchnia ziemi jest silnie związana bądź bezpośrednio fizycznie z b. r. (fundamenty, urządzenia podziemne i poziemne), bądź też gospodarcza (podwórze, drogi łączące ośrodek gospodarczy z polami). Wreszcie należą tu prawa i ciężary (np. prawa przejazdu, przejścia).

Literatura: Broda A. 8.: Zadluiei.it gospodarstw na 1. VII. 1935 r. Warszawa 1936. — Badania nad opłacalnością gospodarstw włościańskich (coroczne wyd. Wydziału Ekonomiki Rolnej Drobnych Gospodarstw Wiejskich pod red. J. Curzytka). — Chmiclecki W.: Urządzenie gospodarstw małych. Warszawa

1927.    — Chmiel cM W.: Praktyczne wskazówki. Warszawa 1933. — Goltzs Organizacja gospodarstwa wicjslciego. 1896. — Laur: (tłum. prof. dr. W. Staniewicz) Ekonomika rolnicza. Lwów

1928.    — PonUcotcmki W.t Gospodarstwa włościańskie i folwarczne. Warszawa 1936. — Schramm W. dr. prof.r Wartość budynków gospodarczych jako składowa część wartości majątku. „Rolnictvjo*\ luty 1931.

W. Ponikowski.

Budżet.

I. Źródła prawa. 2. Budżet i prowizorjum budżetowe. 3. Forma i treść budżetu. 4. Znaczenie prawne budżetu. 3. Przygotowanie budżetu. 6. Wykonanie budżetu. 7. Kontrola.

1. Źródła prawa. Prawo budżetowe nie doczekało się jeszcze w Polsce jednolitej kodyfikacji. Przepisy z dziedziny prawa budżetowego, t. j. przepisy, dotyczące sposobu i warunków powstania budżetu, jego wyk mania i kontroli, rozrzucone są po różnych ustawach i rozporządzeniach. Pnza