Magazyn64601

342

GEOGRAFJA ROLNICZA

Bernharda poruszać g. r., rozpatrując je stale w projekcji miejsca, są następujące: i) zbadanie stosunków osadniczych, przy-czem g. r. rozpatruje czynniki warunkujące osadnictwo, geograf ja zaś osadnicza bada je jako rezultat oddziaływania czynników gospodarczych, tkwiących w tem osadnictwie; 2) zanalizowanie stosunków własnościowych odnośnie do ziemi; 3) zbadanie stosunków gospodarczych w rolnictwie; 4) rozpatrzenie posiłkowania się podstawo-wemi czynnikami produkcji z punktu widzenia ilościowego i jakościowego, zbadanie różnych stopni intensywności; 5) zobrazowanie systemów gospodarczych; o) opisanie produkcji rolniczej ż uwzględnieniem poszczególnych upraw i działów hodowli. Przy tem wszystkiem konieczne jest ustalenie w projekcji miejsca nietylko różnic w rolnictwie, lecz i ujawnienie ich przyczyn. Wielki nacisk kładzie Bernhard zarazem na należyte uwzględnienie momentów, wiążących poszczególne gałęzie rolnictwa w pewną całość. Zastanawiając się nad całokształtem prac z zakresu geografj i rolniczej musimy stwierdzić, że nie możemy mówić o powszechnem jej wyjściu ze sta-djum nauki wyliczającej tylko oraz opisującej pewne zjawiska. W lwiej części taki charakter posiada ona wśród uczonych w Stanach Zjedn. Am. P. Ale wysiłki, mające na celu wynajdywanie w obrazowanych przez g. r. zjawiskach pewnych współzależności i prawidłowości (w pierwszym rzędzie uczeni rosyjscy i niemieccy), wróżą jej zdobycie coraz głębszej treści. L. Waibel, zastanawiając się nad tą treścią, słusznie stwierdził, że istnieją w niej, pomijając naukę o czynnikach warunkujących rozwój rolnictwa, trzy punkty widzenia, stanowiące trzy geograficzno-rolnicze ujęcia badanego obrazu i wzajemnie siebie uzupełniające, a mianowicie: statystyczne, ekologiczne i fizjonomiczne. Nadmieńmy wreszcie, że sprawą, na którą nie dano dotąd jeszcze wyraźnej odpowiedzi, jest kwestja właściwej miary dopływu zagadnień agrarnych do spraw rolniczych w pracach z zakresu g. r.

3. Pozycja geografji rolniczej w świecie nauki. Treść i zadania, stojące przed g. r., wskazują na jej stanowisko w świecie nauki. Poważne podstawy posiada pogląd, uważający ją za emanację geografji gospodarczej, która wchłonęła w siebie szereg elementów, pochodzących z nauki o rolnictwie. Bernhard twierdzi, że sposób myślenia i ujmowania rzeczy pozostał geograficzny, ale przedmiot rozważań należy do nauki o rolnictwie. To samo czyni u nas Fierich. Systematologiczne poglądy Bernharda zasadniczo uznaje za słuszne również i Krzymowski, ale akcentuje istniejącą jego zdaniem ostrą granicę pomiędzy g. r., a ekonomiką gospodarstw wiejskich. Pogląd ten stara się obalić szereg uczonych niemieckich młodszej generacji, szczególnie stojących ideologicznie na platformie narodowego socjalizmu. Autorzy, jak Den w Rosji, Riihl w Niemczech, głoszący istnienie silnej więzi systematolo-gicznej pomiędzy geograf ją gospodarczą a naukami ekonomicznemi, siłą rzeczy przyczyniają się do wiązania g. r. licznemi nićmi z nauką o społecznem gospodarstwie agrarnem. W szeregu wypadków granice pomiędzy niektóremi pracami z zakresu tych dyscyplin bywają trudne do ustalenia, jak również trudno jest nieraz ustalić granice pomiędzy g. r. a geograf ją osadniczą.

4. Geografja rolnicza w Polsce. Pozostaje wreszcie scharakteryzować rozwój g. r. na ziemiach polskich. Zgóry musimy zaznaczyć, że nie zyskała ona u nas dotąd prawa obywatelstwa, jako samodzielna dyscyplina. Ukazał się jednak z jej zakresu szereg prac, rozpatrujących pewne poszczególne zagadnienia, oraz w łonie geografji gospodarczej na wzór innych krajów powstały z jej zakresu bardziej lub mniej usamodzielnione ogólne ujęcia. W kierunku rejonizacji naszego rolnictwa uczyniono w ostatnich czasach poważne wysiłki. Wobec tego, że w Polsce czynnik przyrody, jako czynnik różniczkujący, nie występuje w formie dość ostrej, omawiana rejonizacja napotyka na duże trudności. Prace te przyczyniają się do budowy fundamentów dla rozwoju u nas g. r. Zarazem posiadamy szereg opisów monograficznych większych lub mniejszych obszarów kraju, w których dążność do uwypuklenia i uzasadnienia lokalnego dostosowania rolnictwa do geograficznego środowiska stanowi ich cechę panującą, wobec czego mogą one być uważane za przynależne do g. r. (prace St. Nowakowskiego, W. Ormickiego i inne). Co się tyczy prac metodologicznych z zakresu g. r., to poważniejsze przyczynki w tym kierunku dotąd u nas nie powstały. Mówiąc wreszcie o ogólnych pracach z zakresu geografji gospodarczej, możemy stwierdzić obecność oraz pewne mechaniczne