Magazyn6
3101

CENA

623

malnych. W przeciwnym razie, t. j. gdybyśmy za podstawę obserwacyj przyjęli stan, w którym ceny wykazują tendencje zmiany, nie moglibyśmy izolować działania cen maksymalnych i wyróżnić skutków ich wp. owaJzcnia od skutków tych innych sił, które wywoływały już uprzednio tendencje do zmiany cen.

W warunkach wolnej konkurencji stan równowagi zachodzi wówczas, gdy cena towaru pokrywa koszta produkcji (wraz z amortyzacją i oprocentowaniem kapitału). Wprowadzenie ceny maksymalnej, równej tej cenie, jest bezskuteczne. Zacznie ona oddziaływać dopiero, gdyby cena wykazywała tendencje zwyżkowe. Oddziały-wuje natomiast na życie gospodarcze taksa niższa od ceny równowagi wol-nokonkurencyjnej. Jeżeli taka taksa jest wprowadzona w życie i egzekwowana, tak, że nie można jej omijać, a przynajmniej nie wszyscy mogą ją omijać, to wprowadza ona zmiany w kalkulacji gospodarczej. Dotychczasowa produkcja, której koszta pokrywane były przez cenę, przestaje się opłacać. Producent może uniknąć strat: i) przez obniżenie kosztów produkcji jednostki towaru, 2) przez zmniejszenie amortyzacji, 3) przez ograniczenie produkcji. Obniżenie kosztów produkcji jednostki towaru musi się wyrazić w pogorszeniu jakości towaru. Założeniem bowiem stanu równowagi jest, że towar danej jakości produkowany jest po najniższych możliwie kosztach. Zmniejszenie amortyzacji może się natychmiastowo nie odbić na produkcji danego towaru, musi jednak zmniejszyć jego ilość lub pogorszyć jakość na dłuższą metę. Ograniczenie produkcji jest najczęściej spotykanym skutkiem wprowadzenia taksy niższej od ceny równowagi wolnokonkurencyjnej. Może się ono wyrazić w zamykaniu tych przedsiębiorstw, których koszty produkcji są wyższe od ceny maksymalnej, lub w zacieśnianiu wytwórczości wszystkich warsztatów produkcji, najczęściej wystąpią oba te zjawiska. Jeżeli taksy nałożone są tylko na niektóre towary, to część pracy i kapitałów przerzuci się do produkcji tych towarów, których ceny kształtują się swobodnie na rynku.

W razie działania przez dłuższy czas cen maksymalnych, niższych od cen równowagi wolnuk..nkurencyjnej, wystąpią łącznie wszystkie te wywołane przez nie skutki, co zmieni zasadniczo podaż danych towarów na rynku. Po wprowadzeniu ceny maksymalnej nie zarysują się bezpośrednio jej wpływy na produkcję, może natomiast wystąpić na rynku spekulacja, polegająca na tem, że towary, na które nałożono taksy zostaną magazynowane, w nadziei przetrzymania ich do chwili, gdy taksa zostanie zniesiona. We wszystkich tych wypadkach zatem wystąpi zmniejszenie podaży towarów, na które nałożono cenę maksymalną. W wyjątkowym wypadku, gdy ani pogorszenie, ani ograniczenie produkcji nie dało się jeszcze odczuć, ani nie wystąpiła spekulacja (magazynowanie), podaż towarów może się przez pewien czas nie zmniejszać, mimo obniżonych cen. Tem silniej natomiast zostanie ścieśniona w następnych okresach, bo straty producentów zmuszą ich do większego jej ograniczenia, niżby to miało miejsce wówczas, gdyby zmniejszanie produkcji odrazu uchroniło ich od części « tych strat.

Popyt ulega także zmianom pod wpływem działania cen maksymalnych, niższych od ceny wolnokonkurencyjnej. Skutkiem obniżenia ceny towar staje się dostępny dla konsumentów, którzy go dotychczas nie mogli kupować, a zarazem rozszerza się popyt ze strony tych konsumentów, którzy już poprzednio ten towar kupowali.

Rozmiary podaży rozstrzygają o tem, i 1 e ogółem towaru może się dostać konsumentom. Jeżeli podaż się nie zmieniła, mimo wprowadzania taksy, to ta sama ilość towaru, jak przed wprowadzeniem taksy, jest do nabycia. Wpływ ceny maksymalnej na popyt zmienia jednak rozdział towaru międz) poszczególnych konsumentów, wzgl. pomiędzy ich grupy.

Ze względu na cele ceny maksymalnej najważniejszą jest konsumeja tych najsłabszych nabywców, których przy cenie wolnokonkurencyjnej nie było stać na kupno towaru. Czy i w jakich ilościach będą oni mogli kupować towar po cenie maksymalnej zależy od wrażliwości popytu na zniżkę ceny, czyli od elastyczności popytu. Jeżeli taksa została nałożona na towary o popycie sztywnym (z reguły dobra pierwszej potrzeby), jeżeli dalej podział dochodów w społeczeństwie jest wybitnie nierówny, to zniżka ceny w małym stopniu rozszerzy kon-sumeję nabywców zamożniejszych i konsumenci ubożsi mogą w stosunkowo większej mierze wejść do wymiany. Jeżeli jed nak obniżono cenę dobra o elastycznym po-