Magazyn6
3501

627

CENA — CENTRALE HANDLOWE ROLNICZE

Trzeba zauważyć, że porównywalność cen w czasie jest o wiele łatwiej osiągnąć od porównywalności w przestrzeni. Wynika to z czysto praktycznych okoliczności: dla pierwszego rodzaju porównywalności wystarcza rozporządzać pewną liczbą korespondentów (lub innych źródeł notowań), którzybj stale podawali ceny w ten sam sposób, jakkolwiek pomiędzy sobą mogliby się różnić co do svstemu podawania cen; dla porównywalności w przestrzeni te ostatnie różnice również muszą zniknąć. Z tego względu wszelkie porównania cen między róznemi miejscowościami, a tem bardziej krajami, jak również porównania cen hurtowych i detalicznych, należy rozpatrywać z daleko posuniętym krytycyzmem.

Od rozbieżności poszczególnych notowań cen jednego artykułu, wynikającej z ich nie-porównywalności, należy odróżniać rozpiętość (dyspersję), jaka faktycznie wśród cen na danym rynku panuje. Tak np. ceny detaliczne tkanin jednego i tego samego gatunku w różnych sklepach jednego miasta różnią się nieraz o 20 i więcej procent. Jakkolwiek notowania takie są zasadniczo porównywalne, jednakże wartość ich jako symptomatu poziomu cen na danym rynku jest nader ograniczona, o ile nie rozporządzamy przeciętną z dość dużej liczby notowań.

Zebrany materjał liczbowy możemy przedstawić tablicowo lub graficznie. Przy przedstawieniu tablicowem należy baczyć, aby w tytule lub objaśnieniach były wyszczególnione elementy porównywalności, które wymienialiśmy powyżej. Przedstawienie graficzne dotyczy zazwyczaj zmienności cen w czasie, wobec czego na osi odciętych odkładamy czas (np lata), a na osi rzędnych poszczególne wartości cen. Zalecenia jest godne stosowanie na osi rzęd nych skali logarytmicznej, gdyż w ten sposób uniezależniamy się od jednostek, w jakich wyrażone są ceny; procentowo jednakowy spadek lub wzrost ceny wyraża się odcinkiem takiej samej wielkości bez względu na absolutny poziom ceny.

Dla celów publikacyjnych czy też dla dalszego opracowania korzystamy zwykle z przeciętnych, obliczonych z poszczególnych notowań. Stosuje się tu zazwyczaj średnią arytmetyczną, niekiedy — medjanę lub wartość modalną (najczęstszą). Pewne ti udności napotykamy w wypadku, gdy w danych źródłowych ceny podawane są »>od — do". Przyjęta praktyka obliczania średniej górnej i dolnej granicy może pio-wadzić do wyników niedokładnych, jeżeli granice te są od siebie dosyć znacznie oddalone.

W Polsce s. c. scentralizowana jest w Głównym Urzędzie Statystycznym, który zbiera i publikuje dane z nast. dziedzin: ceny hurtowe i detaliczne żywności — skrócone dane tygodniowe i obszerne — miesięczne, ceny hurtowe artykułów przemysłowych— dane miesięczne (z końca miesiąca), ceny detaliczne niektórych art. przemysłowych w Warszawie — dane miesięczne, wreszcie ceny płacone producentom rolnym — dane miesięczne (z połowy miesiąca). Dane s. c. ogłasza G. U. S. w „Wiadomościach Strtystyc aiych" i w kwartalniku „Statystyka Cen“ (od 1936 rocznik). Poza tem pewne dane . publikują zarządy miejskie większych miast oraz prasa fachowa.

J. Wiśniewski.

Centrale handlowe rolnicze.

Centrale handlowe są to przedsiębiorstwa, pov.ołane do życia bądź bezpośrednio przez samych rolników, bądź też pośrednio przez ich organizacje (towarzystwa, kółka lub spółdzielnie rolnicze), bądź wreszcie w jeden i drugi sposób. Zadaniem tych central jest umożliwienie rolnikom drogą zastosowania zasady koncentracji, najdogodniejszego zakupu środków produkcji rolnej i hodowlanej, jak również uzyskanie najkorzystniejszego zbytu tejże produkcji. Z powyższego wynika, że c. h. w rolnictwie są wyrazem z jednej strony intensyfikacji produkcji rolnej, z drugiej zaś dążenia rolnictwa do uniezależnienia się od pośrednictwa handlowego zarówno w dziedzinie zakupu, jak i zbytu. Stąd też m ziemiach polskich zjawiają się one na widowni życia gospodarczego dopiero pod koniec XIX stulecia.

Forma prawna c. h. r. jest różna. Może to być spółka akcyjna (np. „Centrala Rolników w Poznaniu"), spółka z odpowiedzialnością ograniczoną (np. „Biuro Zleceń Syndykatów Rolniczych w Warszawie") lub wreszcie spółdzielnia (np. „Centrala Spółdzielni Rolniczych w Warszawie" lub „Związek Spółdzielni Mleczarskich i Jajczarskich w Warszaw ie“). Akcjonarjuszami, wspólnikami, czy też udziałowcami c. h. r., mogą