Magazyn6
3601

628 CENTRALE HANDLOWE ROLNICZE — CENTRALIZACJA, DECENTRALIZACJA

być poszczególni rolnicy lub ich organizacje. Stosunki z niezrzeszonemi osobami są dopuszczalne. Są jednak c. h. r., które obsługują tylko spółdzielnie. W tych ostatnich członkostwo osób fizycznych dopuszczalne jest tylko w stosunku do osób będących w zarządzie, lub radzie nadzorczej centrali i tylko w okresie ich kadencji. Centrale te są logiczną nadbudową rozsianych w terenie spółdzielni

Niektóre centrale ograniczają swe czynności handlowe tylko do pewnych ściśle określonych artykułów (np. „Związek Gospodarczy Spółdzielni Mleczarskich w Poznaniu", „Centrala Zbytu Bydła i Trzody Chlewnej w Warszawie" i t. p.). Na zakończenie należy nadmienić, że rola central staje się coraz donioślejsza nietylko ze względu na ich coraz wyższą sprawność handlową, lecz ptzedewszystkiem z uwagi na reprezentację interesów zorganizowanego rolnictwa, co w obecnym okresie regulowanego przez państwo handlu ma wielkie znaczenie.

Tadeusz Zakrzewski.

Centralizacja, decentralizacja.

Centralizacja (decentralizacja) przedstawia się w ujęciu statyczno-prawnem, jako pojęcie, które dotyczy zasięgu przestrzennego mocy obowiązywania normy prawnej. W takiem ujęciu całkowita centralizacja oznacza porządek prawny, w którym wszystkie normy bez wyjątku obowiązują na calem tery torjum państwa, zaś całkowita decentralizacja oznacza porządek prawny, w którym istnieją tylko normy, obowiązujące dla części terytorjum, w,ęc niema norm, lctóreby obowiązywały dla całego terytorjum, prócz hipotecznej normy zasadniczej, stanowiącej podstawę bytu całości terytorjum. W praktyce całkowita centralizacja (decentralizacja) nie da się m z“czywistmć, możliwą jest jedynie częściowa.

Centralizacja (decentralizacja) bywa w nauce, aczkolwiek niezbyt ściśle, ujmowaną również dynamiczno-prawnie, jako zagadnienie, tyczące sposobu tworzenia normy, w szczególności jako zagadnienie, tyczące organu, który normę stanowi. W tern ujęciu centralizacja oznacza porządek prawny. w którym noimy są stanowione przez jeden organ centralny, zaś decentralizacja — porząaek prawny, w którym normy tworzy wiele organuw, rozsianych po terytorjum państwa.

Centralizacja (decentralizacja) może zaistnieć zarówno w zakresie funkcji ustawodawczej, jak i wykonawczej. W zakresie funkcji ustawodawczej oznacza centralizacja stan, w którym ogólne normy prawne (ucta wy) są wydawane z mocą obowiązującą dla całego terytorjum, ewentualnie przez jeden centralny organ; decentralizacja oznacza stan, w którym normy ogólne są wydawane przez wiele organów, właściwych dla poszczególnych części państwa i to i) niezawiśle t. j. przez organ nikomu hierarchicznie nie podporządkowany, 2) samodzielnie, co oznacza, że organ wydający normę, może być przez normę centralną związany odnośnie formy tej normy, którą wydaje, ale nie odnośnie jej treści i ewentualnie 3) osta tecznie, co oznacza, że norma wydana dla części terytorjum nie może być przez normę centralną uchyloną lub zmienioną. Decentralizację w zakresie funkcji ustawodawczej nazywamy autonomją. Autonomja może istnieć w różnych rozmiarach. W Polsce szeroką autonomję posiada Województwo Śląskie, bo Sejm Śląski, który jest organem autonomji śląskiej, tworzy ogólne normy prawne dla terytorjum Śląska nietylko niezawiśle i samodzielnie, ale i ostatecznie (art. 4 i art. 23 ust. 3 ustawy konstytucyjnej z 15. VII. 1920, zawierającej statut organiczny Województwa Śląskiego).

W zakresie funkcji wykonawczej oznacza centralizacja stan, w którym indywidualne normy prawne (decyzje administracyjne) są wydawane dla całego terytorjum, ewentualnie przez jeden organ centralny (inaczej t„ zw. koncentracja). Natomiast decentralizacja funkcji wykonawczej oznaczać może albo 1) stan, w którym organy, rozsiane po terytorjum, mają prawo wydawania norm indywidualnych, ale pozbawionych cech, niezawisłości i samodzielności (decentralizacja niepełna, inaczej t. zw. dekoncentracja) albo 2) stan, w którym rozsiane po terytorjum organy mają prawo wydawania norm indywidualnych, niezawiśle i samodzielnie (decentralizacja pełna — samorząd).

Literatura: Aucoc Controrer s sur la decentralisation admi-nistratim. Rev. poi. et parł. 1896. — Barrott De la centra-lisation et de i et effets. Paris 1870. — Bigo: Związki pu-blicmo-prawne. Warszawa 1928. — Dondiae: Le gouvemement local. La cmtraliaation et la decentralisation adminutratites. Paru 1930. — ffeteen: Allg. Staatslehre. Berlin 1925. —