Magazyn6

1401

106

ALEKSANDER I KARADJORDJEYIĆ — ALFONS XIII

Słowiańszczyzna, 3. X. 1929), centralizm miał być rękojmią jedności państwa, do której utrwalenia zmierzała działalność A. Król A. w polityce zewnętrznej dążył do zachowania pokoju w Europie. Jugosławja przyłączyła się do Małej Ententy z Ru-munją i Czechosłowacją, dokonano sojuszu bałkańskiego z Turcją i Grecją. Król A. dążył do braterskiego pojednania z Buł-garją. W celu ściślejszego politycznego zbliżenia z Francją miał przybyć do Paryża, okrętem wojennym wyruszył do Mar-sylji, gdzie go na wybrzeżu oczekiwał francuski minister spraw zagranicznych Ludwik Barthou (9. X. 1934). W kilka minut po tern spotkaniu zginęli obaj z ręki zamachowca Veliczko Kerin. A. pochowany został w miejscowości Oplenac, w mauzoleum dynastji Karadjordjevićów. Sejm jugosłowiański dał mu zaszczytny tytuł: Król Rycerz Zjednoczyciel.

Juljusz Benesić

Aleuckie wyspy.

Łańcuch wysp wulkanicznych, ciągnących się od południowo-zachodniego cypla Alaski lukiem na zachód. Szczyty wulkanów, często dymiących, sięgają 2740 m. Klimat zimny, mglisty. Roślinność tundrowa. Lisy różnej maści. Spokojni, łagodni mieszkańcy, A 1 e u c i, do Eskimosów podobni, lecz o czaszkach okrągłych, posiadają psy i renifery; polują na wydry morskie, foki i morsy, łowią kabel jany; handlują z białymi. Wybudowano dla nich kościoły i szkoły. Politycznie wyspy A. są częścią Alaski.

W. Cu.

Alfons XIII.

Król hiszpański, ur. się 17. V. 1886, jako pogrobowiec, gdyż ojciec jego, król Alfons XII, zmarł był o sześć miesięcy przedtem (25. XI. 1885). Matką jego była arcyks. austrjacka Marja-Krystyna, siostra arcyks. Karola-Stefana z Żywca, ona też sprawowała rejencję aż do dnia pełnolet-ności syna (17. V. 1902). Król Alfons dążył świadomie do odrodzenia tradycji narodowej swojego kraju: morskiej, wskrzeszając flotę i — kolonjalnej, sadowiąc się w Marokku. Podczas wielkiej wojny, w której Hiszpanja zachowała neutralność, rozwinął król znakomitą działalność filantropijną na rzecz ofiar konfliktu. Po wojnie wzmogły się zaburzenia, doprowadzając do zamordowania premjera (Dato) i arcybiskupa Saragossy, Soldavilly, na tle ruchów separatystycznych w Katalonji oraz strejków. Ze zmiennemi też kolejami toczyła się długotrwała kampanja w Marokku z partyzantką Abd-el-Krima. Ten stan rzeczy doprowadził do zamachu stanu gubernatora Katalonji, don Miguela Primo de Rivera, markiza d’Estella (13. IX. 1923), zwróconego przeciwko oligarchji sejmo-władczej. A., który bawił wtedy w zamku Miramer w San Sebastjan, wszedł natychmiast w kontakt telefoniczny z całą armją i odegrał przytem analogiczną niemal rolę, do tej, jaką Wiktor-Emanuel spełnił względem Mussoliniego. Niektórzy biografowie przypuszczają nawet, że rola jego zbliżona była do roli marsz. Piłsudskiego przy zamachu Żeligowskiego. Osobistą zasługą królewską w wyższym jeszcze stopniu niżeli Primo de Rivery stała się pacyfikacja Ma-rokka i ujarzmienie Abd-el-Krima. W zakresie wewnętrznym został przedsięwzięty, w ciągu lat 1923—1930, szereg robót, jak budowa dróg, które otworzyły na dobre Hiszpanję turystyce, urbanizacja, elektryfikacja kraju i t. d. Ostatnim jasnym odblaskiem starej monarchji hiszpańskiej była wspaniała wystawa w Sewilli, obrazująca dawną chwałę państwa, w którem słońce nie zachodziło (1929). Pod koniec już dyktatury de Rivery, zamierzał król przedsięwziąć szerokie reformy agrarne. Biografowie królewscy konstatują, że wielką rolę w ewolucji duchowej króla odegrała śmierć matki jego, królowej Marji-.Krystyny. Odtąd załamuje się jakgdyby dotychczasowa linja królewska, a wyrazem tego załamania jest rozstanie się z Primo de Riverą. Nie da się bowiem zaprzeczyć, że „Dyrektorjat“ wzmocnił autorytet Korony, to też jego ustąpienie, zaszłe w medosyć wyjaśnionych okolicznościach (styczeń 1930), pociągnęło za sobą, jak przypuszczać należy, automatycznie likwidację monarchji. Trudno jest odtąd mówić o panowaniu czy rządach osobistych króla, wypadki bowiem, które się rozegrały po upadku dyktatury, a nad któ-remi monarcha nie panował, były już zapowiedzią rewolucji (bunt lotniczy w obozie