Magazyn6001

106

ENTENTA MAŁA

nad sprawą austrjacką. W trzy dni później zaś dn. 31. VIII. został podpisany w Ma-rienbadzie przez premjera jugosłowiańskiego Paśića i Benesza nowy układ czesko-jugosłowiański, nie noszący już nazwy konwencji obronnej, lecz traktatu przymierza, i przedłużający okres trwania układu z trzech lat na pięć. Układ czesko-rumuń-ski był odnawiany w Pradze dn. 7. V. 1923 r. i w Bukareszcie dn. 13. VI. 1926 r. Układ rumuńsko-jugosłowiański był odnawiany w Bukareszcie dn. 7. VII. 1923 r. i dn. 13. VI. 1926 r.

Wreszcie na konferencji ministrów spraw zagranicznych państw Małej Ententy w Belgradzie dn. 21. V. 1929 r. przedłużono wszystkie traktaty na lat pięć z tem, że ich odnowienie nastąpi automatycznie przed końcem każdego pięciolecia.

Na konferencji w Belgradzie dn. 18 i 19. XII. 1932 r. postanowiono zacieśnić współpracę trzech państw sojuszniczych. Na następnej zaś konferencji, odbytej w Genewie dn. 14 i 15. II. 1933 r., ułożono „pakt organizacji" Małej Ententy. Na mocy tego paktu powstała stała rada Małej Ententy, złożona z trzech ministrów spraw zagranicznych; jako organy pomocnicze rady funkcjonują stały sekretarjat i rada gospodarcza dla uzgodnienia interesów gospodarczych trzech państw sojuszniczych bądź pomiędzy niemi, bądź też w ich stosunkach z państwami trzeciemu Stała rada zbiera się przynajmniej trzy razy do roku; przewodniczą radzie kolejno ministrowie spraw zagranicznych państw Małej Ententy. Pakt postanawiał dalej, że każdy układ polityczny jednego z państw Małej Ententy, a także każdy układ gospodarczy, pociągający za sobą „poważne konsekwencje ekonomiczne", wymagają odtąd jednomyślnej zgody stałej rady Małej Ententy. Wreszcie pakt przedłużał dotychczasowe traktaty pomiędzy Czechosłowacją, Rumu-nją i Jugosławją na czas nieograniczony. Pakt ten podpisany został w Genewie dn. 16. II. 1933 r.

3. Stosunek Małej Ententy do mocarstw. Celem, dla którego powstała Mała Ententa, była obrona przed Węgrami i rewizjoni-zmem węgierskim. Jednakże Węgry mogą stanowić niebezpieczeństwo dla swych trzech sprzymierzonych sąsiadów tylko w oparciu o jedno z wielkich mocarstw.' Stąd też stosunek Małej Ententy (w najsilniejszym stopniu Czechosłowacji, w najsłabszym Jugosławji) do mocarstw układał się pod kątem widzenia niebezpieczeństwa węgierskiego. Dotyczyło to zwłaszcza stosunku do Francji i do Włoch, t. j. do tych mocarstw, które od zakończenia wojny rywalizowały między sobą o hegemonję w Europie naddunajskiej. Przez pewien czas nie było wyjaśnione, z którem z tych mocarstw zwiąże się Mała Ententa. W czasie próby restauracji Habsburgów w 1921 r. sympatje Francji szły raczej w stronę Węgier, gdy dyplomacja włoska występowała przeciwko Węgrom niemniej ostro niż czeska. Dopiero szereg układów i posunięć dyplomatycznych w ciągu kilku lat następnych w związku z rozwojem ogólnym polityki europejskiej wyjaśnił sytuację.

Rumunja wystąpiła wobec Francji z propozycjami sojuszu zaraz po załamaniu się rokowań rosyjsko-rumuńskich w kwietniu 1924 r. Jugosławja nietylko, że załatwiła sprawy sporne z Włochami, ale zawarła z niemi także traktat przyjaźni i współpracy. Dn. 25. I. 1924 r. wreszcie podpisany został traktat francusko-czeski. Jest rzeczą znamienną, że Czechosłowacja, wykazując na terenie międzynarodowym maxi-mum inicjatywy, ograniczała się dotąd wyłącznie do polityki anty węgierskiej, wystrzegając się natomiast wszelkich układów, któ-reby mogły określić jej stanowisko wobec Niemiec. Francusko-czeski „traktat przyjaźni", zawarty wprawdzie jeszcze z rządem Poincarego, w chwili gdy wojska francuskie okupowały zagłębie Ruhry, ale zredagowany ogólnikowo, niezaopatrzony w żadne umowy wykonawcze, był typem, zalecanych przez Ligę Narodów, traktatów gwarancyjnych i różnił się zasadniczo np. od traktatu sojuszniczego polsko-francuskiego z 1921 r. Blisko w pół roku po traktacie francusko-czeskim podpisany został w Rzymie dn. 5. VII. 1924 r. układ włosko-czeski. Minister Benesz nie taił zupełnie swego przekonania, że im więcej układów zawrze Czechosłowacja z wielkiemi mocarstwami, tem większe będzie miała gwarancje, że nie popadnie pod wyłączną hegemonję jednego z nich. W owych latach polityka państw Małej Ententy szła w tym właśnie kierunku. Ze strony zaś Francji i Włoch zaznaczała się coraz wyraźniej rywalizacja o wpływy w Europie naddunajskiej. Na-razie przewaga była po stronie Włoch, które w ciągu 1924 r. zawarły traktaty z Jugosławją i Czechosłowacją, czego przeciwwa-