Magazyn6901

105

ENTENTA MAŁA

Hirlap“ ogłosił artykuł p. t. „Apró Enten-te“ (Mała Ententa), w którym w ironiczny sposób zaznaczał, że na wzór Francji i Anglji — Czechosłowacja, Rumun ja i Ju-gosławja pragną też odgrywać rolę Enten-ty, choćby małej. Od tego czasu przyjęła się nazwa Małej Ententy, straciwszy bardzo szybko pierwotny charakter złośliwego przezwiska.

W ciągu zimy i wiosny 1920 r. toczyły się rokowania o zawarcie sojuszu obronnego przeciwko Węgrom. Na ich przyspieszenie wpłynął zamach Kappa w Niemczech w marcu 1920 r.; obawiano się bowiem wzmożenia skutkiem tego ruchów monar-chistycznych także i w Austrji, i na Węgrzech. Wreszcie latem 1920 r. podczas ofensywy bolszewickiej na Warszawę rząd węgierski wystąpił wobec Rady Najwyższej z propozycją wysłania swych wojsk na pomoc Polsce. Węgry niewątpliwie miały na myśli obok obrony przed niebezpieczeństwem bolszewickiem także i uzyskanie korektury jawnych postanowień traktatu w Trianon. Rząd czeski wszakże zgłosił wobec Rady Najwyższej energiczny protest przeciw propozycjom węgierskim. Dn. 14. VIII. 1920 r. Benesz przybył do Belgradu i tegoż jeszcze dnia podpisano traktat sojuszniczy pomiędzy Czechosłowacją a Jugosławją. Układ ten, który był polityczną i prawną podstawą Małej Ententy, składał się z sześciu artykułów, z których pierwszy postanawiał, że w razie niespro-wokowanego ataku Węgier na jedną z układających się stron, druga pospieszy jej z pomocą. Art. III zabraniał zawarcia układu z innem państwem bez uprzedniego zawiadomienia sojusznika. Art. IV ustalał czas obowiązywania traktatu na dwa lata od dnia wymiany dokumentów ratyfikacyjnych. — Z Belgradu Benesz udał się do Bukaresztu; sprawa zawarcia traktatu z Rumunją była wszakże bardziej skomplikowana. Rumu-nji bowiem zagrażał irredentyzm nietylko węgierski, ale także i bułgarski. Ponadto Rosja nie chciała uznać przyłączenia Be-sarabji do Rumunji. Dlatego też Take Ionescu, który od czerwca 1920 r. był zno-wuż rumuńskim ministrem spraw zagranicznych, dążył do zawarcia wielkiego sojuszu, do którego obok Rumunji, Jugosła-wji i Czechosłowacji weszłaby również Polska i Grecja. Projekt ten okazał się wszak że zupełnie nierealny. Czechosłowacja nie miała żadnego interesu w występowaniu przeciwko Bułgarj i, a zarówno Czechosłowacja jak Jugosławja nie chciały się wiązać żadnym układem przeciwko Rosji. Na konferencji między Beneszem a Ionescu zobowiązano się tylko do wzajemnej pomocy przeciwko Węgrom, nie zawierając jednak formalnego układu.

Sposobność do wspólnego działania nadarzyła się już wkrótce. Dn. 25. III. 1921 r. powrócił na Węgry król Karol, a restauracja Habsburgów na Węgrzech wydała się Rumunji tak groźna, że w niespełna miesiąc potem, a w 18 dni po wyjeździe króla Karola z Węgier podpisany został w Bukareszcie dn. 23. IV. 1921 r. traktat czesko-rumuński. Traktat ten wzorowany był zupełnie na układzie czesko-jugosłowiańskim z dn. 14. VIII. 1920 r. Uzupełniony był on tylko przez art. IV, stanowiący, że dla skoordynowania swych wysiłków celem zapewnienia pokoju, oba rządy będą się porozumiewały ze sobą we wszystkich kwestj ach polityki zagranicznej, dotyczących Węgier.

Następnym krokiem w kierunku icemen-towania Małej Ententy było przymierze obronne między Rumunją a Jugosławją, podpisane w Belgradzie dn. 7. VI. 1921 r. Układ ten wzorowany był ściśle na układach czesko-jugosłowiańskim i czesko-ru-muńskim, a różnił się od nich tern tylko, że przewidywał współdziałanie obu państw w razie ataku nietylko ze strony Węgier, ale także i Bułgarji.

Związane w ten sposób potrójnemi układami trzy państwa Małej Ententy podjęły wspólną akcję w czasie drugiej próby powrotu króla Karola na Węgry, przyczem najostrzej i najbardziej aktywnie występowała Czechosłowacja, najsłabiej zaś Rumu-nja.

2. Traktaty i organizacja. Współdziałanie dyplomatyczne państw Małej Ententy, które ujawniło się zwłaszcza podczas konferencji w Genui (kwiecień — maj 1922 r.) wymagało częstszej osobistej wymiany zdań pomiędzy ministrami spraw zagranicznych trzech państw sojuszniczych. Na zjeździe ministrów Benesza, Ninćića i Duci, odbytym w Belgradzie z okazji ślubu króla Aleksandra jugosłowiańskiego z królewną rumuńską Marją dn. 9. VI. 1922 r. postanowiono, aby konferencje ministrów państw Małej Ententy odbywały się przynajmniej dwa razy do roku. Pierwsza taka konferencja miała miejsce w Pradze dn. 27 i 28. VIII. 1922 r. i poświęcona była dyskusji