Magazyn6
9001

682

CLEARING

obroty izb rozrachunkowych wynosiły 8 267 miljonów złotych. Dokumentów przedstawiono 716 tysięcy.

W Austrji wyraz „clearing" oznacza komisję, ustalającą kursy na giełdzie, zwłaszcza na giełdzie dewizowej. Rozrachunek międzybankowy zaś nazywa się w Wiedniu niesłusznie „arrangement".

W ostatnich kilku latach „clearingiem" nazywane są nieściśle umowy kompensacyjne między państwami, zawierane skutkiem trudności, wynikłych z transferu należności i ograniczeń dewizowych.

Leon Szper.

II. Clearing (rozrachunek) towarowy.

Clearing (rozrachunek) towarowy, zwany również niekiedy kompensatą, nie ma nic wspólnego z ustaloną już i oddawna funkcjonującą instytucją clearingu bankowego, jakkolwiek w istocie i tu i tam chodzi o pewien rodzaj wzajemnego wyrównywania (kompensowania) wierzytelności i długów bez użycia środków płatniczych.

Clearing towarowy jest to zjawisko powstałe na gruncie ograniczeń transferu dewiz za importowane z zagranicy towary (ograniczeń międzynarodowego obiegu środków płatniczych).

Praktyka clearingu towarowego (przy użyciu tej nazwy) jest zatem stosunkowo świeża i została ustalona głównie przy pomocy międzynarodowych układów dwustronnych, zwanych układami rozrachunko-wemi (niemieckie Verrechnungsabkommen, Verrechnungsvertrage). Clearing towarowy ma na celu umożliwienie wymiany towarowej między danemi państwami z jednocze-snem wyeliminowaniem transferu należności.

Omawiany clearing polega zatem na wyrównaniu wierzytelności kraju A w stosunku do kraju B (powstałych z tytułu eksportu A do B) przez ich spłacenie przy pomocy zobowiązań kraju A wobec kraju B (powstałych z tytułu importu A z B); jednocześnie w kraju B odbywa się spłacanie wierzycieli kraju A przez dłużników kraju A. W tych warunkach, oczywiście, transfer dewizjest niepotrzebny, a handel zagraniczny otrzymuje zewnętrzne formy wymiany towaru za towar.

Na zasadzie państwowych układów rozrachunkowych w obu krajach A i B powstają w instytucjach powierniczych ogólne konta obrotu towarowego kraju A z krajem B, przyczem na konto w kraju A wpłacają należności importerzy towarów z kraju B, a otrzymują z niego sumy obywatele tego samego kraju A, będący eksporterami do kraju B — jednak eksporterzy ci otrzymują z tego konta swoje sumy dopiero wtedy, gdy spełnią się dwa następujące warunki: 1) ich odbiorca w kraju B uiści swoje zobowiązanie, wpłacając dłużną sumę na korespondujące z kontem A konto w kraju B i 2) na koncie w kraju A znajdzie się wystarczająca suma do zaspokojenia ich pre-tensyj. Jeżeli import kraju A z kraju B jest mniejszy, niż ruch towarów w odwrotnym kierunku, to eksporterzy kraju A do kraju B mogą otrzymać swoją należność w późniejszym terminie, niż ten, w którym ich odbiorca wpłacił na konto w swoim kraju (B).

Eksporterzy kraju A do kraju B otrzymują swoją należność w kolejności wpłat importerskich w kraju B, ale o tyle tylko i wtedy, gdy import kraju A z kraju B zrównoważy eksport i spowoduje napływ dostatecznych sum na konto w kraju A. Jasnem jest, że sposób uiszczania zapłaty bez transferu dewiz, a przy pomocy przedstawionego wyżej systemu, prowadzi do wyrównania wzajemnych obrotów w stosunku 1 do 1, w przeciwnym razie powstają po jednej stronie (tam gdzie był większy eksport niż import) niezaspokojone na czas pretensje, a po drugiej (tam gdzie był większy import) — „zamrożone" wierzytelności pierwszego kraju. Obroty clearingowe towarowe mogą układać się w innym stosunku niż 1 do 1 tylko wtedy, gdy: a) nadwyżka importu ma służyć do pokrycia dawnych, starych należności towarowych kraju importującego nadwyżkę, lub b) nadwyżka importu będzie zapłacona przy pomocy transferu dewiz, lub c) nadwyżka importu ma służyć do zapłacenia innych, kapitałowych pretensyj kraju importującego nadwyżkę.

W powyższym przykładzie clearing towarowy został przedstawiony jako ogólna metoda uiszczania płatności za towary zagraniczne, nie wymagająca indywidualnego kontaktu pomiędzy eksporterem i importerem tego samego kraju; rolę pośrednika przy otrzymywaniu zapłaty przyjęła na siebie instytucja powiernicza, zarządzająca w danym kraju kontem zbiorowem obrotu towarowego z krajem przeciwnym. Eksporter otrzymuje sumę z ogólnego kotła, a więc