Magazyn6
8901

681

CLEARING

Zaczątków współczesnych izb rozrachunkowych dopatrzeć się można na jarmarkach średniowiecznych. Zwłaszcza bankierzy genueńscy dokonywali między sobą cztery razy do roku rozrachunków bezgotówkowych, wynikających z interesów, dotyczących większości krajów ówczesnej Europy. Pomysł obecnych izb rozrachunkowych przypisać należy podobno inkasentom banków londyńskich, którzy wpadli na pomysł uproszczenia swej pracy, przez codzienne spotykanie się o oznaczonej porze w umó-wionem miejscu. Początkowo przekazy i weksle były wymieniane, a różnice, wynikające z rozrachunków, wpłacane były gotówką. Pierwsza izba rozrachunkowa powstała w Londynie w roku 1765; na kontynencie zorganizowano pierwsze izby znacznie później: w Paryżu i w Wiedniu w r. 1872, w Berlinie dopiero w r. 1883. Każda izba rozrachunkowa stanowi zamkniętą w sobie organizację uczestników, choć nie we wszystkich krajach izby stanowią instytucje samodzielne. W większości krajów organizowane są one jako wydziały przy bankach centralnych (u nas w Banku Polskim). W Londynie odróżniać należy trzy izby rozrachunkowe: London Bankers Clearing House, dokonywujący rozrachunków dokumentów, wystawionych na banki, położone w City londyńskiej; Metropolitan Clearing, założony w roku 1907, zajmujący się dokumentami na oddziały banków clearingowych w obrębie wielkiego Londynu i wreszcie Country Clearing, kompensujący czeki na banki prowincjonalne, które zawarły odnośne porozumienie z członkami London Bankers Clearing House. Członków tych, t. zw. Clearing Banks jest dziesięć: pięć wielkich banków (big five), poza tem National Bank, Martins Bank, Glyn Mills, Coutts & Co, Williams Deacons Bank. Wszystkie inne banki, chcąc korzystać z izby rozrachunkowej, muszą używać pośrednictwa członków clearingu i płacić im za to prowizję. W ten sposób banki clearingowe, reprezentując w izbie rozrachunkowej cały szereg instytucyj, kompensują już u siebie dokumenty swych klientów, stając się w pewnej mierze izbami rozrachunkowemu Procedura rozrachunkowa w clearingu jest następująca: każdy z uczestników wymienia przedewszystkiem dokumenty z pozostałymi członkami izby i spisuje po jednej stronie arkusza różnice, przypadające od niego, po drugiej stronie zaś -— różnice przypadające jemu. W ten sposób oblicza pozostałość, którą ma otrzymać, albo zapłacić. Kontroler izby stwierdza, że pozostałości, wykazane na arkuszach wy równy wuj ą się, to znaczy, że suma pozostałości, które jedni z uczestników mają zainkasować, równa jest sumie pozostałości, które inni uczestnicy mają zapłacić, i zarządza zapisanie odpowiednich sum na ciężar, względnie na dobro rachunków uczestników w Bank of England. Obroty clearingowe londyńskie wynosiły (1933): town clearing 31 815 miljonów funtów, metropolitan clearing 1 668 miljonów

1    country clearing — 2 752 miljonów funtów. Prócz Londynu istnieją clearingi w ośmiu miastach prowincjonalnych. Francuska Chambre de Compensation ma system nieco odmienny: nie pozostałości, lecz całe należności wzajemne przepisywane są w księgach Banąue de France z jednych rachunków na drugie. Niezależnie od izby rozrachunkowej w Paryżu istnieją clearingi przy 96 prowincjonalnych oddziałach Banąue de France. W Niemczech pierwszym zaczątkiem izb rozrachunkowych była Abrechnungsstelle przy Bank des Berliner Kassenvereins, założona w roku 1823. Obecnie w Berlinie, niezależnie od izby rozrachunkowej przy Banku Rzeszy, istnieją

2    Abrechnungsstellen: jedna dla kompensowania rozrachunków, wynikających z kupna i sprzedaży papierów procentowych i dewiz, i druga, t. zw. „Scheckaustauchstelle", dla wymiany czeków drobnych banków berlińskich i wszystkich banków prowincjonalnych. Ta druga jest poniekąd instytucją analogiczną do londyńskiego „Country Clearing". W Stanach Zjednoczonych istnieje około 350 izb rozrachunkowych; organizacja ich stoi jednak poniżej nietylko clearin-gów angielskich, ale nawet niektórych izb rozrachunkowych kontynentu europejskiego. Powodem tego jest bardzo późny rozwój samej idei izb rozrachunkowych, który rozpoczął się właściwie dopiero po zorganizowaniu obecnego Federal Reserve System, w roku 1917. W Polsce pierwsza izba rozrachunkowa powstała w r. 1919 w Warszawie, przy Polskiej Krajowej Kasie Pożyczkowej. Obecnie jest na całem teryto*um Rzeczypospolitej sześć izb: w Warszawie, Katowicach, Krakowie, Lwowie, Łodzi i Poznaniu. Są one nieco zbliżone do typu „clearingów" angielskich, z tą główną różnicą, że nie są autonomicznemi instytucjami, lecz wydziałami Banku Polskiego. W r. 1935