44817 pic 11 06 280227

60 N)

—wcześniej u Hamona, dopatrzyć się można śl

s ru turalizmu, z właściwą mu dominacją myślenia o

tatji w kategoriach struktur składniowych połączonych bularnymi działaniami⁴⁶.

Gdyby w opisie składnia była tylko „pretekstem” dla i zysłownych zbliżeń, to rola deskrypcji sprowadzałaby wyłącznie do wąsko pojętej, tj. powiązanej głównie z met, ryką, autoteliczności - trudno się jednak z tym zgodzić. P> tym równie dobrze można by przyjąć, że to w opowiadał s ładnia jest „pretekstem” do przedstawiania fabularny zdarzeń, których dobór, ilość czy kolejność wyznaczas/uze zatem składniowa sukcesywność oraz płynność polączt międzyzdaniowych są zabiegami logiczno-stylistycznyn warunkowanymi kompozycją motywów dynamicznycl a zwłaszcza linią przebiegu akcji. Jest to, oczywiście, tylk hipoteza sprawdzająca zasadność traktowania składni jaki „jpretekstu . O różnicach między następstwem orzeczeń i na stępstwem zdarzeń oraz o stylistycznej motywacji porządku

^^r^\yT^la^^CZne^’° ^p^^sa^^a P^rzekonująco przed laty Maria Rena-rf “f"°"^{a W} ^^oety^ce teoretycznej, powołując się na prace • ^a m erga¹7. Zresztą, jeśli opowiadanie i opis często się

wzgłędn¹¹^¹^²⁶¹¹^³^’    ^oc^^r^^^)no®^<7 składniowa musi być

_ ^^^racaJd^c do problemów poruszanych przez Sławińskiego

^rzeczy nie chodzi wcale o kwestię podległości sób użvnl ^opi‘^su wobec struktur syntaktycznych, ale o spo-narracvinv .u^{Ł ostat}nich dla uzyskania odmiennych funkcji się wiec wv>- ,^opowiadania 1 opisu. Problemem głównym staje wości skł-idn°k ^nieniei^{ZaSad lo}^^czneJ i semantycznej łączli-

~ skoro^ sposób h^W7 °^{bydWU f}°^rmach Podnwczych. Poza tym skoro sposobbudowama zdań jest, uogólniając funkcją gra-

^Wymmr

^UZUP i popr., Wrocław 1979, _s 14,^r>’^{>n lVI zna}- Zagadnienia języka, wyd. 2 k.ewicz    » Mar-

W^rOPN," 26°^{P dt ; W BO,eCk}'’    52TS

74

matyki, stylu i celu wypowiedzi (semantyki) - nic nie stoi na przeszkodzie, by można było mówić nie tyle o istnieniu specyficznej składni opisu, ile o preferencjach składniowo-seman-tycznych opisu⁴⁹, komplementarnych wobec ukształtowania opowiadania, a ujawniających się dopiero w dłuższych blokach opisowych. Zjawiska takie mieściłyby się w obrębie językoznawczych badań nad wykładnikami spójności tekstu,

0    których będzie dalej mowa.

Zresztą o takich preferencjach składmowo-semantycznych opisu częściowo pisze dalej sam Sławiński - w związku z organizacją i stylem deskrypcji. Zauważa on, iż opis co prawda pozostaje poza regułami spójności typowymi dla opowiadania (czyli poza przymusem jakiegoś czasowego następstwa

1    ciągiem przyczynowo-skutkowym, który realizowany jest poprzez następstwo zdań), lecz cechuje go inny, specyficzny dlań typ koherencji. Podstawą jej są deskryptywne reguły przewidywalności semantycznej i leksykalnej łączliwości oraz zespół stylistycznych dominant, według których materiał leksykalny może być w opisie uporządkowany. Semantyką opisu rządzą według autora rozprawy trzy modele organizacji deskrypcji: 1) model lokalizacyjny (podporządkowanie opisu kategoriom przestrzennym); 2) model logiczno-hierarchicz-ny (opis jest rozwinięciem wymienionego na początku tematu, objaśnieniem nazwy); 3) model operacyjny (opis jest zre-latywizowany w stosunku do kolejnych etapów procesu poznawczego, zależny od określeń nazywających czynności takie jak obserwacja czy klasyfikacja postrzeżeń - przez co ulega temporalizacji).

Już z tego podziału można wstępnie wnioskować o pewnych konsekwencjach syntaktycznych, jakie wiążą się z wyborem poszczególnych modeli - chodzi o dobór spójników i nawiązań międzyzdaniowych, częstość „twardych” początków zdań, stopień współobecności opowiadania informacyjnego, rodzaj okoliczników. Także wymienione już zabiegi retoryczne, za pomocą których - według Sławińskiego - porządko-

⁴⁹ Por. uwagę na temat zróżnicowania językowego opisu i opowiadania odniesieniu do pracy J. Milly’ego - B. Witosz, Opis w najnowszych fran-jSa ^,0<^^! ^^tologu-znych■ ..Stylistyka" 1994 III, s. 185.