Magazyn6Q101

507

GRANICE — GRECJA

Granice.

Współczesne pojęcie granicy, jako abstrakcyjnej Iinji, jest względnie nowe. W przeszłości granice określano przestrzennie, obejmując tem pojęciem pewne bliżej terytorjalnie nieokreślone obszary graniczne, pierwotnie, wobec słabego zaludnienia zazwyczaj bardzo rozległe, które dzieląc społeczeństwa, spjełnialy zarazem rolę zapory zabezpieczającej je przed najazdami.

Ze stanowiska geograficznego dzielimy granice polityczne na naturalne, t. j. takie, których tło stanowi wyraźnie zaznaczająca się odrębność fizjograficzna obszaru, przez który przebiegają (np. brzegi morskie, góry

0    charakterze pasmowym, wielkie rzeki) — oraz granice sztuczne, t. j. owych podstaw przyrodzonych pozbawione.

Przebieg granic sztucznych p>aństw o długim rozwoju historycznym prawie zawsze odpowiada pewnym, słabiej lub silniej zarysowującym się linjom fizjograficznym. Niektóre granice jednostek politycznych kontynentów pozaeuropejskich natomiast stanowią linje idealnie proste, przeprowadzano je bowiem astronomicznie, t. j. wzdłuż południków bądź równoleżników ziemskich, zupełnie nie licząc się z warunkami fizyczne-mi terenu. Najbardziej typowym przykładem granicy astronomicznej jest granica między Stanami Zjednoczonemi Ameryki

1    Kanadą na przestrzeni od jez. Woods do oceanu Spokojnego, przyczem w podobny sposób jest przeprowadzony prawie cały podział wewnętrzny Stanów Zjednoczonych, a częściowo i Kanady. Granica tego typu dzieli również Alaskę od Kanady, a częściowo i Meksyk od Stanów Zjednoczonych. Poza Ameryką Płn. wiele granic astronomicznych spotykamy na kontynencie afrykańskim (granica libijsko-egipska, egipsko-sudańska i inne), a także w Australii, której podział wewnętrzny, podobnie jak Stanów Zjednoczonych, prawie w całości opiera się na współrzędnych geograficznych.

Wartość polityczna granicy nie jest stała, inna jest bowiem w warunkach pokojowych, inna zaś w razie wojny.

Biorąc za punkt wyjścia obronność kraju, granica naturalna jest besprzecznie najkorzystniejsza, przyczem miarą wartości przy tem założeniu jest stopień jej zaporowości w sensie strategicznym. Ten sam rodzaj granicy jednakże rozważany ze stanowiska polityczno-gospodarczego nabiera cech wybitnie ujemnych, ponieważ z jednej strony stwarza zaporę dla ekspansji politycznej, z drugiej zaś stanowi mniej lub więcej poważną przeszkodę w sąsiedzkich stosunkach komunikacyjnych. Ze względu na owe właściwości zaporowe granice naturalne są też najczęściej granicami etnicznemi — w przeciwieństwie do granic sztucznych, które, nie stanowiąc żadnej zapory dla penetracji wzajemnych wpływów, z reguły charakteru tego nie posiadają, a stąd najczęściej ulegają zmianom. Dla tych to właściwości granice sztuczne są też często nazywane „żywemi“.

Obok charakteru geograficznego granicy doniosłe znaczenie dla państwa posiada t. zw. „stopień rozwoju granicy", mierzony stosunkiem granicy idealnej, którą stanowi obwód powierzchni państwa, wyrażonej w formie koła, do granicy rzeczywistej.

„Poszukiwanie" granic naturalnych-obronnych, jako dla państwa najkorzystniejszych, ma swą bogatą historję, zwłaszcza w podbojach kolonjalnych, gdzie dążność do uzyskania granic „naukowych", jak w Anglji je nazywano, stanowiła najczęściej pretekst do dalszej ekspansji teryto-rjalnej. Szczególnie głośnem z tego tytułu stało się nazwisko lorda Curzona — wicekróla Indyj (znanego i w Polsce z racji t. zw. Iinji Curzona — projektowanej granicy Polski na wschodzie), który odmawiając Himalajom wystarczających dla zabezpieczenia Indyj walorów obronnych, chciał widzieć granicę północną tego kraju daleko p>oza niemi, przyczem dodać należy, że za naturalną granicę Indyj na zachodzie uważał on aż rzekę Eufrat.

Literatura: Dix A.: Politische Gcographie. Weltpoliiisches Hand-buch. Munchen 1921—1922. — Formter €.: Zur Gcographie der politischen Grenzen. Leipzig 1893. — Peneh A.: Ober politische Grenzen. Berlin 1917. — Supon A.: Leitlinien der allgcmeincn politischen Gcographie. Naturiehre des Staates. Berlin 1922.— Umia»tou>*M H.: Granice politycn.e_t naturalne . obronne. Kraków ms.    Włodzimierz Kowalski.

Grecja.

I. Geografja i stosunki gospodarcze. i. Struktura geograficzna, a. Ludność. 3. Stosunki gospodarcze. II. H i s t o r j a i sprawy polityczne, i. Średniowiecze i czasy nowożytne aż do odzyskania niepodległości. 2. Rządy Ottona i Jerzego I (1832—1912). 3. Dziesięciolecie wojenne (1912—1922). 4. Grecja współczesna.

I. Geografja i stosunki gospodarcze.

1. Struktura geograficzna. G. (Hellas) zajmuje południową część p>ółwyspu Bałkańskiego, ogółem 130199 km*, z czego