Magazyn6701

N

Nacjonalizm.

Pojęcie nacjonalizmu opiera się o pojęcie narodowości jako świadomości narodowej. Pojęcie zaś narodowości, wbrew częstym przeczeniom, jest prastare. W naszej cywilizacji istniała świadomość narodowa sta-ro-grecka, czyto helleńska czy ciaśniej np. ateńska, oraz staro-rzymska. W średnich wiekach świadomość narodowa francuska jest oczywista w dobie pierwszego rozkwitu piśmiennictwa około noo. W Polsce świadomość narodowa przyświecała tworzeniu się państwa i była dźwignią tego tworu koło 950 oraz ożywiała dzieło zjednoczenia za Łokietka. Były okresy słabszego i mocniejszego napięcia świadomości narodowej, zarówno w życiu państw, jak w twórczości umysłowej. Rewolucja francuska, stawiając pojęcie i prawa zbiorowości narodowej ponad panującego władcę, pchnęła rozwój narodowości i świadomości narodowej na nowe tory, któremi w wieku XIX poszły nie-tylko dzieje polityczne Anglji i Francji, tworzących imperja, czy wyzwalających się za Napoleona i jednoczących się później Niemiec lub Włoch, czy Polski jako narodu bez państwa, jak i twórczość, zaczynając od romantyzmu, natchnionego pierwiastkami narodowemi, oraz dziejopisarstwo z nie-mieckiem na czele i zczasem działalność wychowawczą. Wszelkie wysiłki kosmopolityzmu czy internacjonalizmu w tej samej dobie są już tylko zjawiskiem ubocznem obok biorącej górę świadomości narodowej.

Z świadomości narodowej zrodził się nacjonalizm jako „patrjotyzm rozumowany w głębokiej styczności z dziejami, geografją 1 gospodarstwem kraju" jak określił Mau-rice Barres w 1892 ten nowy już nie stan uczuciowy tylko i zarzewie działania jak patrjotyzm, lecz pogląd i wyraz stanowiska politycznego, uznającego naród za naczelny zespół społeczny.

Nazwa i pojęcie nacjonalizmu zjawiły się więc nasamprzód we Francji pod koniec w. XIX. Zarodki jego wyniósł Barres z ruchu, skupiającego się w 1888 koło jen. Boulanger w imię otrząśnięcia się z przywar i słabości Trzeciej Republiki, a wyraźniej go sobie uświadomił w czasie działalności swej jako poseł z Nancy 1889—93, gdy jego twórczość pisarska wydawała się jeszcze daleka od takich dążności narodowo-politycznych. Sprawa Dreyfusa, jedynego oficera-żyda w sztabie, skazanego w 1894 pod zarzutem szpiegostwa, wobec żądań rewizji procesu w 1897, rozżarzyła walkę z żydostwem, którą E. Drumont zaczął w „La France Juive“ już od 1886, oraz z masonerją, a na tern tle i w ogniu tej walki tężał nacjonalizm. Barres zacznie powieścią „Deracines" z 1897 nowy okres swej twórczości przez „L’appel au Soldat" z 1902 i „Colette Baudoche" z 1909, a jego „Mes cahiers" zawierają zapiski, dające obraz tego rozwoju pojęć. Tymczasem ogniskiem nacjonalizmu na tle sprawy Dreyfusa staje się założona w końcu 1897 Ligue de la Patrie Franęaise, do której należą bardzo wybitni przedstawiciele ruchu umysłowego, m. in. więcej niż połowa członków Akademj i Francuskiej z przywódcami Paul Deroulede, Barres i Ju-les Lemaitre. Wybory 1902 nie dały jej powodzenia. Natomiast utworzony w 1898 przez Henri Vaugeois z grupy młodych Comitł d’Action Franęaise w imię silnej Francji, choć bez nawrotu do ancien regi-me’u monarchji, staje się zawiązkiem ruchu i tygodnika „Action Franęaise" od 1899, do którego zasadę monarchji wniesie jedyny z początku monarchista Charles Maurras, zczasem, szczególnie od założenia dziennika

Encyklopedja nauk politycznych. 1