Magazyn6
9101

683

CLEARING

niejako anonimowo. Jeżeli jednak eksporterzy, chcąc zapewnić sobie i termin i fakt otrzymania zapłaty, zwiążą swoją tranzak-cję eksportową z konkretną tranzakcją importową, dokonywaną czy to przez siebie, czy to przez inną znajomą firmę, to wtedy powstają tranzakcje wiązane, które podług przepisów niemieckich (clearing towarowy najbardziej rozwinął się w Niemczech) stanowią treść „interesów kompensacyjnych" (Kompensationsgeschafte). W interesach kompensacyjnych musi, oczywiście, brać udział czterech partnerów komunikujących się ze sobą: eksporter i importer kraju A oraz odbiorca i dostawca w kraju B. Tranzakcje wiązane mogą przechodzić niejako prywatnie, poza ogólnem (zbior-czem) kontem clearingowem, lub przez to konto w jednym i drugim kraju — w tym ostatnim przypadku powstają niejako subkonta dla danej tranzakcji wiązanej i należne eksporterom sumy są wypłacane poza kolejnością.

Przeprowadzaniem clearingu i zarządzaniem konta mogą zajmować się instytucje publiczne i rządowe (banki emisyjne, specjalne państwowe urzędy rozrachunkowe — clearing rządowy) lub prywatne (clearing prywatny), przyczem w tym ostatnim przypadku instytucje prywatne wykonywują clearing niejako z ramienia państwa, a w każdym razie w ramach jego polityki gospodarczej. Tam, gdzie clearing wynika z przepisów dewizowych, nosi charakter przeważnie państwowy, tam zaś gdzie, jak w Polsce do kwietnia 1936 r. lub we Francji, został spowodowany koniecznością dopasowania warunków obrotu z danem państwem zagranicznem do jego ograniczeń dewizowych, ma charakter przeważnie prywatny (w Polsce tymczasowym powiernikiem jest utworzone w 1932 r. Polskie Towarzystwo Handlu Kompensacyjnego, we Francji — na zasadzie rozporządzenia z 1932 r. — Izba Handlowa w Paryżu).

Przedmiotem clearingu są obroty towarowe z zagranicą (clearing towarowy); jego źródłem — dwustronne układy rozrachunkowe towarowe. Mogą jednak istnieć układy rozrachunkowe, ustanawiające z obu stron clearing różnych, nietylko towarowych, należności i zobowiązań (niejako clearing kapitałowy, czy płatniczy).

I tak, w stosunkach Polski z niektóremi krajami naddunajskiemi do rozrachunku wciągnięto, obok należności towarowych, ruch turystyczny. Turyści, udający się do kraju drugiej strony, wpłacają potrzebną kwotę na konto clearingowe w swoim kraju, a otrzymują równoważnik po przybyciu do kraju obcego z konta clearingowego w tym kraju. W ten sposób np. wyjazd polskich turystów do tych krajów zwiększa sumy, będące na koncie clearingowem w Polsce i służące do pokrycia należności naszych eksporterów.

Rozmowy między rządami czechosłowackim i austrjackim z marca 1936 r. zawierają plany ujęcia w ramy clearingowe obrotu płatniczego między obu krajami, a mianowicie clearing miałby być prowadzony przez dwa rachunki w każdym kraju: rachunek płatności towarowych i rachunek wszystkich innych pozycyj bilansu płatniczego, z poddziałami dla emerytur, ruchu turystycznego, interesów majątkowych i usług. Przewidziane jest wyrównanie niedoboru na jednym rachunku nadwyżkami z drugiego (sprawozdanie Austrjacko-Polskiej Izby Handlowej z dnia 18 marca 1936 r.). Opisany układ clearingowy został ogłoszony 15 maja 1936 r.

Dotychczasowe międzypaństwowe umowy rozrachunkowe dotyczą w większości przypadków tylko obrotu towarowego.

Jako przykład takiej umowy rozrachunkowej może służyć układ rozrachunkowy polsko-niemiecki, towarzyszący umowie gospodarczej polsko-niemieckiej z dnia 4 listopada 1935 r. i wraz z nią wprowadzony w życie dnia 20 listopada 1935 r. (Dz. U. R. P. Nr. 83, poz. 512). Jest to jedyny, ogłoszony w Dz. Ustaw, układ rozrachunkowy Polski, obejmujący całość obrotu towarowego z danem państwem (Niemcy) i mający na celu konieczne przystosowanie warunków handlu do reglamentacji dewizowej kontrahenta. Drugi taki układ Polska parafowała z Włochami dnia 8 sierpnia 1933 r. po raz pierwszy, a dnia 14 września 1936 r. po raz drugi. Ten ostatni układ wszedł w życie dnia 24 września 1936 r.

Główne zasady clearingu towarowego polsko-niemieckiego (rozwinięte w sposób uzupełniający w okólnikach — Dz. Urzędowy Min. Skarbu Nr. 32 z 1935 r.) są następujące:

a) płatności odbywają się wyłącznie za pośrednictwem niemieckiej Kasy Rozrachunkowej (Verrechnungskasse) w Niemczech i Polskiego Tow. Handlu Kompensacyjnego (Zahanu) w Polsce;