Magazyn6
4501

737

COOLIDGE CALWIN — CORNELISSEN CHRISTIAAN

sunku do Nikaragui i bardzo stanowczemi gestami pod adresem Meksyku. W stosunku do Europy nie był izolacjonistą: usiłował doprowadzić do kompromisów w sprawie długów wojennych i popierał nowe inwestycje pożyczkowe. Polityka jego, kon-serwatywno-kapitalistyczna i pozbawiona twórczej inicjatywy, nie powstrzymała nadejścia wielkiego przesilenia gospodarczego, które wybuchło za jego następcy Hoovera.

literatura: Adama Trualote Jamom: The Epic of America.

London 1932. _ Beard A. Charles and Beard R. Mary:

The Rise of American CMwation. New York 1928.

R. Dy boski.

Cornelissen Christiaan.

C. jest z pochodzenia Holendrem, główne jednak jego dzieło, będące jednym z najciekawszych objawów teoretycznych ruchu anarchistycznego wyszło po francusku p. t.: „En marche vers la societe nouvelle“. Cechą jego jest pewna ostrożność wywodów w porównaniu z rozumowaniem innych pisarzy anarchistycznych oraz usiłowanie sprecyzowania niektórych zagadnień przyszłego ustroju bezpaństwowego.

Jest on zwolennikiem materjal i stycznego pojmowania dziejów, które precyzuje w sposób następujący: badając każdy ruch historyczny, widzimy, że spoczywa on na podstawie ekonomicznej, w której skład wchodzą dwa czynniki: i) grunt, klimat, widok ogólny przyrody; 2) produkcja i podział przedmiotów pierwszej potrzeby. Ta podstawa ekonomiczna określa cały rozwój intelektualny i moralny człowieka; ale ten rozwój zkolei może oddziaływać na materialne warunki życia t. j- na czynniki ekonomiczne. Zarówno dzieje ludzkości, jak i poszczególnych narodów wypełnione są przez wyzyskiwanie jednych grup przez drugie. Naturalna walka egoizmu grup i jednostek doprowadzi skutkiem wzrastającej siły proletarjatu do takiej organizacji społecznej, w której ziemia, kopalnie, fabryki i narzędzia pracy, a także wszystkie wyprodukowane bogactwa staną się własnością wszystkich. Równolegle do tego procesu odbywać się będzie reorganizacja państw oraz rozwój swobód obywatelskich; pierwsza polegać będzie na wzrastającej decentralizacji, na zdobywaniu coraz to większej autonomji prowincyj i niezależności miast i gmin. Zadaniem nowego ustroju będzie zapewnienie jak największego dobrobytu i wolności jednostkom, bez szkody innych ludzi. Punkt ciężkości ruchu robotniczego przeniesie się z Francji i Niemiec do Anglji i Stanów Zjednoczonych A. P., gdyż rozwój kapitalizmu doszedł tam do największych rozmiarów.

Ciągła walka proletarjatu z przemysłowcami, kończąca się często zwycięstwem pierwszych nad drugimi, co powtarzać się będzie coraz częściej w związku z postępami organizacyjnemu robotników — doprowadzi do coraz to większego zmniejszania się dochodów właścicieli różnych przedsiębiorstw, co w końcu spowoduje chęć pozbycia się ich. Okoliczność ta ułatwi obalenie ustroju obecnego, czego ostatecznie dokona strajk powszechny i rewolucja. Jednakże C. nie wierzy w to, aby ostateczny triumf anarchizmu komunistycznego mógł dokonać się szybko; przypuszcza on, że upłyną całe wieki, zanim to nastąpi. Nawet po zwycięstwie pełny komunizm, opierający podział bogactw na zasadzie: od każdego wedle jego chęci, a każdemu wedle jego pragnień — nie da się zepewne wprowadzić i podział ten oprze się na zasadzie ilości wykonanej pracy.

Zasada, uznająca prawo większości do decydowania, winna być utrzymaną, to też przyznać należy, że w ustroju komunistycz-no-anarchistycznym mniejszość będzie musiała poddać się większości, albo wyjść z danego społeczeństwa. Ziemię i narzędzia produkcji obejmą związki zawodowe. Do kierowania produkcją potrzebny będzie komitet statystyczny. Zgodnie z innymi anarchistami komunistycznymi C. występuje przeciwko działalności parlamentarnej, główny zaś nacisk kładzie na związki zawodowe. Ruch kooperatywny nie cieszy się jego sympatją, sądzi bowiem, że przynosi on korzyść tylko lepiej płatnej części klasy robotniczej.

Chłopów właścicieli uważa on za naturalnych przeciwników anarchizmu komunistycznego, a nawet prawdziwego socjalizmu. Przewidując silny opór zwolenników istniejącego ustroju, po zwycięskiej rewolucji C. zaleca nawet na czas pewien utworzenie wojska, którego celem byłaby obrona nowego porządku rzeczy. Tak się przedstawia w rysach ogólnych teorja C., dotycząca przewrotu społecznego.

Oprócz pracy wyżej cytowanej napisał on jeszcze inne, z których najważniejsze są: Theorie du salaire et du travail salarid, Pa-

47

Encyklopedia nauk politycznych.