Magazyn6
6701

759

CZARNOGÓRA

przywrócona, z zastrzeżeniem jednak, że port Bar (Antivari) i nadal nie będzie mógł służyć do celów wojennych. Odtąd niezłe naogół stosunki między C. a Austro-Wę-grami zaczęły się psuć. Wiedeń rozpoczął intensywną agitację w Albanji, a zato doszło do politycznego również zbliżenia C. z Serbją, przy niewątpliwym tu wpływie Rosji. Ks. Mikołaj, który wiele razy głosił potrzebę przymierza antytureckiego państw bałkańskich, podjął myśl sojuszu z Serbją i Bułgarją i pierwszy, 8. X. 1912 r., zaatakował Turcję, spodziewając się rychłych sukcesów. Celem głównym C. było zdobycie Skadaru, wobec jednak niedostatku matę-rjałów wojennych w C. zdobycie tej nowocześnie wyposażonej twierdzy nie udało się odrazu i dopiero 23. IV. 1913 r., częściowo przy pomocy Serbów, Czarnogórcy zmuszają Essada paszę do kapitulacji. Ale Austro-Węgry, które bezwarunkowo żądały, by Skadar przypadł Albanji, skłoniły pozostałe mocarstwa do uznania swego poglądu, i Czarnogórcy musieli opuścić miasto zdobyte tak olbrzymiemi ofiarami. Dostało się jednak C. nowe tery tor jum: wybrzeże do ujścia Bojany, a na wsch. podzieliła się z Serbami sandżakiem Nowo-pazarskim i Metochją. Nowe terytorjum C. liczyło ok. 15 tys. km² (oficjalnie 14 254); układ delimitacyjny z Serbją podpisano 12. XI. 1913 r. C. wzięła oczywiście udział w pertraktacjach z Turcją w Londynie i podpisała traktat pokojowy 30. V., ale po jego zerwaniu przez Turcję nowego już me zawierała, tak, iż teoretycznie pozostała z Turcją nadal w stanie wojny. W II wojnie bałkańskiej stanęła po stronie Serbj i i podpisała traktat Bukareszteński 10. VIII. 1913 r. Pojawiły się teraz liczne projekty unji politycznej i celnej między C. a Serbją, ale urzeczywistnieniu ich przeszkodziła wojna światowa. C. stanęła po stronie Serbji, 7. VIII. 1914 r., wypowiadając wojnę Austro-Węgrom. Wojsko czarnogórskie zostało oddane pod komendę sztabu serbskiego. Mimo wielkiej waleczności, źle uzbrojeni i nie mający sprzętu wojennego Czarnogórcy byliby może nawet odrazu ulegli przewadze Austro-Węgier, ale te ostatnie prowadziły wojnę przeciw C. zrazu mniej energicznie, w nadziei odciągnięcia jej od Serbji, do czego miały służyć różne zabiegi dyplomatyczne, czynione okrężną drogą. Dopiero po pokonaniu Serbji z końcem 1915 r. doszło do silnej ofensywy, w której wyniku padł Lowcien, ufortyfikowany szczyt, panujący nad dużą częścią kraju; wówczas sztab doradził wszcząć starania o pokój. Król Mikołaj zrazu odmawiał, później jednak wysłał (31. XII. 1915 r.) telegram do Franciszka Józefa z prośbą o rozpoczęcie pertraktacyj. Warunki zwycięzców były jednak tak ciężkie, że król nie mógł się zdecydować na ich przyjęcie i 6. I. 1916 r. opuścił kraj, udając się, przez zdobyty tymczasem znów Skadar, do Włoch. C. skapitulowała; jeden z synów króla poddał się Austrjakom, a okupanci rozpoczęli systematyczne gnębienie podbitej ludności, masowo skazując na śmierć przy najmniejszym objawie oporu. Część rządu i korpusu oficerskiego uznała jednak kapitulację za zbyteczną, twierdząc, iż można było się jeszcze bronić. Dawni zwolennicy unji z Serbją podwoili swą akcję przy życzliwem poparciu rządu serbskiego, oskarżając jednocześnie gwałtownie króla Mikołaja i jego synów o zdradę, o tajne porozumienie się z nieprzyjacielem i chęć powiększenia C. na koszt Serbji oraz przyjęcia zwierzchnictwa Austro-Węgier. Sprawy te są jeszcze niejasne, powstała już dość duża literatura, zarówno atakująca jak broniąca króla Mikołaja i polemiki w tej kwestj i są prowadzone od czasu kapitulacji z niezmniejsza-jącą się namiętnością. Że Austro-Węgry istotnie miały plany powiększenia i złączenia z sobą C., wynika z ogłoszonych po wojnie dokumentów niemieckich, ale z drugiej strony liczne dokumenty urzędowe czarnogórskie, ogłoszone ostatnio, znacznie zmniejszają wagę oskarżeń przeciw królowi i rządowi C. Król żył odtąd na emigracji we Francji, uznawany za monarchę sprzymierzonego kraju i subwencjonowany, mianując liczne gabinety, które zwalczały w prasie coraz bardziej wzmagającą się akcję zwolenników zjednoczenia.

8. Dzieje po r. 1918. Po ustąpieniu okupantów, zwolennicy jedności uchwalili 26. XI. 1918 r. w Podgoricy rezolucję, detronizującą króla Mikołaja i jego dynastję oraz proklamującą zjednoczenie C. z Serbją i nowopowstającem państwem S. H. S. Król i rząd na emigracji zaprotestowali przeciw temu aktowi wobec mocarstw sprzymierzonych i nawet doszło w kraju do rewolucji zwolenników dy-nastji, łatwo jednak przez miejscowych unjonistów i wojska serbskie stłumionej.