Magazyn6
0701

899

DOCHÓD

tej samej możności zaspokajania potrzeb także i z tego powodu. Włoch mniej wyda na węgiel, na materjały budowlane, ciepłą odzież i t. p., więcej zatem pozostanie mu na zaspokajanie innych potrzeb. Wielka ruchliwość ludności mogłaby i te różnice wyrównać. Okolice podbiegunowe byłyby w takim wypadku zupełnie nie zamieszkałe, a kraje o szczególnie korzystnych warunkach przyrodniczych zaludniałyby się coraz gęściej, aż wzrost kosztów i spadek zarobków zrównoważyłby tamte różnice. W praktyce natężenie tego rodzaju ruchów migracyjnych nie odpowiada owym różnicom rzeczywistego dochodu, ruchliwość bowiem ludności jest ograniczona całym szeregiem psychicznych i socjologicznych więzów.

W ostatnio rozpatrywanej sprawie powtarza się zatem to samo, co odnosiło się do poprzednich: niektóre z pośród wymienionych elementów dochodu społecznego mogą znaleźć swoje odbicie w sumie dochodów pieniężnych, część ich pozostaje jednak zawsze poza nią. Tern samem dochód pieniężny jest zawsze mniejszy od rzeczywistego dochodu społecznego, a wartość majątku społecznego przewyższa wartość dochodu pieniężnego, skapitalizowanego według bieżącej stopy procentowej.

Rzeczywisty dochód społeczny będzie tern bliższy dochodowi pieniężnemu, im bardziej wymienna gospodarka t. j. w im wyższym stopniu usługi i dobra dostarczane są na zasadzie przedsiębiorczości i kalkulacji pry watno-gospodarczej.

3. Zagadnienie wielkości dochodu społecznego. Powyżej rozpatrywałem te względy, które sprawiają, że pomiędzy dochodem społecznym, obliczalnym pieniężnie, a rzeczywistym dochodem społecznym zachodzą — na korzyść tego ostatniego — rozbieżności. Rozbieżności te pochodzą przede-wszystkiem stąd, że pieniężnie obliczamy płace i zyski od kapitału zarobkowego, a dochód społeczny płynie z pracy i z majątku. Majątek zaś obejmuje inne składniki poza kapitałem zarobkowym. W praktyce jedynym sposobem mierzenia dochodu społecznego jest jednakże obliczanie go w pieniądzu.

Przyjąwszy, że pomiędzy sumą dochodu społecznego pieniężnego a rzeczywistym dochodem społecznym (t. j. sumą użyteczności, przypływających w pewnym okresie czasu) będzie zawsze występować pewna rozbieżność, że jednak te dwie wielkości będą się zmieniać w przybliżeniu równolegle, należy zkolei rozważyć warunki zwiększania się lub zmniejszania dochodu społecznego. Pomijam sprawę zależności dochodu społecznego, jako sumy użyteczności, od podziału dochodu społecznego. Niemożność porównywania potrzeb różnych jednostek nie pozwala na empirycznie uzasadnione wnioski w tej kwestji. Apriorycznie naj-prawdopdobniejsza jest hipoteza, że równy podział dochodów odpowiadałby najwyższej sumie użyteczności przy tej samej wielkości dochodu społecznego. Niewątpliwe wydaje się jednak, że takie wyrównanie się podziału dochodów wówczas tylko nie zmniejszałoby wielkości dochodu, gdyby się urzeczywistniało jako skutek swobodnej działalności gospodarczej jednostek. Zarazem zaś pewne jest, że taka swobodna działalność prowadzi raczej do nierównego rozdziału dochodu społecznego. W tych warunkach pomiędzy zwiększaniem sumy dochodu społecznego, a zwiększaniem sumy użyteczności subjektywnych przez wyrównywanie podziału, zachodzi wyraźna anty-nomja i praktyczny działacz musi się zdecydować na jedną z dwu alternatyw.

Jakie inne warunki wpływają na wielkość dochodu społecznego? Stawiając to pytanie ograniczam się tylko do warunków zmiennych. Jako dane niezależne przyjmuję pewien zespół warunków naturalnych i ilość ludności. Nie rozważam także wpływu na wielkość dochodu społecznego jakości ludności. Zdrowie fizyczne, zdolności, pracowitość, oszczędność, a zwłaszcza poziom wykształcenia umysłowego i kultury charakterów wpływa w sposób oczywisty na wielkość dochodu społecznego, nie wydaje się jednak, by można było wyjść dalej poza to ogólne stwierdzenie. Należy natomiast szerzej rozpatrzeć wpływ ruchu ludności na dochód społeczny. Mówię to zarówno o ruchu naturalnym ludności (stosunek urodzeń do śmierci) jak również o migracjach (immi-gracji i emigracji). Stosunek ilości urodzeń do ilości zgonów decyduje o przyroście naturalnym, zastoju, lub rzadziej naturalnemu zmniejszaniu się ludności. Stosunek ten zależy od dwu czynników: ilości urodzin i śmiertelności, zależnej od higjeny życia. Ten sam przyrost naturalny w różny sposób wpływa na wielkość dochodu społecznego, zależnie od tego, który z tych dwóch czynników odgrywa tu główną rolę.

57*