Magazyn6
0601

998

DZIERŻAWA

349 ooo, obejmujących 3 767 000 ha, czyli na jedno gospodarstwo polownicze przypadało 10,78 ha.

Rozważając teraz dane, dotyczące obszaru właściwych d. czynszowych płaconych gotówką w Polsce, mamy skąpo cyfr z ostatnich lat, w których odbyły się ostatnie największe zmiany w charakterze posiadania gruntów. Według danych spisu z 1921 r. (późniejsze nie zostały dotąd ogłoszone) bez G. Śląska i 3 powiatów Wileńskich cała własność prywatna rolna poniżej 100 ha obejmowała:

poniżej ioo ha . . 24,184,000 ha — 65*7% cała własność prywatna

powyżej 100 ha . .    9,322,000 ha — 25*7%

cała własność publiczna

(państwo, gminy) .    3,234,000 ha —    8*7%

cała własnoś' kościelna 221,000 ha —    0,6%

Razem..... 33.97i,ooo ha

Lwia część tych gruntów jest zagospodarowana przez samych właścicieli, jak to podaje następująca tablica:

Gospodarstwa	Liczba gospodarstw	Powierzchnia w ha: Grunta
		Ogółem w ha	Własne	Dzierżawne	Służebne
Poniżej 2 ha	1,180,000	1,130,000	977,000	89,000	64,000
od 2— 5 ha	1,036,000	1,542,000	3,351,000	161,000	31,000
od 5— 20 ha	1,068,000	9,57^8.^000	9,119,000	401,000	59,000
od 20—100 ha	91,000	3,018,000	2,b72,000	219,000	28,000
Powyżej 100 ha	20,000	12,996,000	11,914,000	1,041,000	41,000
Ogółem ....	3.395.^000	30,264,000	28,^o33,^oo°	1,911,000	323,000

Zaledwie więc na 30264000 ha d. te obejmują 1 911 000 ha, czyli 6,3%. W porównaniu do innych krajów znacznie mniej. Prawodawstwo nasze nie jest przychylne d.; przy reformie rolnej te gospodarstwa większe, które narażały się na najszybsze działanie ustawy rolnej, były właśnie d. Raczej są one dotąd tylko tolerowane, zanim nie zostaną uwłaszczone i to zarówno dzierżawy państwowe jak i prywatne. Jest to w naszych warunkach tern bardziej niecelowe, gdyż w braku kapitałów w rolnictwie należałoby raczej pociągnąć wszelkie kapitały do rolnictwa, a więc w pierwszej mierze dzierżawne, jako przynoszące z sobą nowe wartości kapitałowe w inwentarzu żywym, martwym, zapasach i kapitałach nakładowych, których właściciele nie posiadają w dostatecznej ilości. Wynika to ze smutnego faktu, że Polska nie zdołała u siebie wytworzyć dostatecznej ilości dzierżawców zamożnych tak, że wskutek tego oddawanie w d. czynszową łączy się w Polsce z pojęciem oddawania majątku w gorsze warunki, których uniknąć często nie po podobna. — Drugą przyczyną tego nieno^r-malnego stosunku w Polsce do d. jest nieumiejętność obliczania czynszu dzierżawnego i wynikające z tego złe skutki: albo nadmiernego wyśrubowania cen czynszów dzierżawnych, lub z drugiej strony obniżania ich poniżej istotnej wartości. Stąd więc dokładna znajomość zasad taksacyj zastosowanych do d. u obu stron umawiających się mogłaby na przyszłość złemu zaradzić. Z jednej strony właściciel nie powinien z d. wymagać więcej, niżby renta gruntowa mogła przynosić według danej stopy procentowej, biorąc przytem na siebie ciężary podatkowe, z gruntem związane. Poza tern nie powinien wymagać osobnych świadczeń (poza czynszem) ze strony dzierżawcy, który poza czynszem, starannie płaconym, odpowiadającym rencie gruntowej, powinien tylko porządnie utrzymywać w należytym stanie budynki i dążyć do otrzymania z d. normalnego oprocentowania włożonego kapitału dzierżawnego (inwentarza żywego i martwego) oraz kapitału obrotowego. Co do oddawania i odbierania d. należy zawsze to czynić pod oszacowaniem, a nie, jak to zwykle bywa, na „oko“, a co najwyżej na miarę. Jest to powód do częstych nieporozumień. Terminy dzierżaw nie powinny być krótsze od 9 lat, gdyż przy krótszych nie byłoby możliwe wyciągnięcie wszelkich ulepszeń w uprawie przy przejściu samej rotacji.

4. Dzierżawa wieczysta. Wieczysta dzierżawa jest instytucją, przejętą przez Polskę z prawa prywatnego niemieckiego, w którem była znana jako Colonialrecht,