Magazyn6
0501

997

DZIERŻAWA

żych rozmiarach oddawało swoje ziemie w połownictwo t. zw. artielom, które solidarnie odpowiadały za dotrzymanie umowy. Tam jednakże, gdzie były już koleje zelazne i łatwiejszy zbyt, połownictwo znikało i płacono pieniężne dzierżawy do 25 Rs. z dziesięciny. W Sowietach ta forma zniknęła i zastąpiona została kołchozami, które całe obszary wciągały w spółdzielcze gminy kolektywne bez prawa indywidualnego użytkowania owoców tej pracy. Jedynie w ostatnich paru latach Sowiety dozwoliły w kołchozach na utrzymanie indywidualne t. zw. drobnego inwentarza (mieł-kawo skota) i drobnych parceli ogrodowych.

W Polsce system podobny do połownic-twa stosuje się często w folwarkach żle skomasowanych, oddzielonych chlopskiemi parcelami, albo w t. zw. zaściankach, gdzie utrzymywanie oddzielonych zarządów byłoby zbyt kosztowne i technicznie często niemożliwe wobec trudności zwózki plonów, a także wywozu obornika.

Połownictwo znajduje jeszcze częste zastosowanie we Włoszech, Francji, Niemczech, Hiszpanji, Grecji, Rumunji, Serbji, Dalmacji, a nawet w Stanach Zjednoczonych Ameryki w zachodnich stanach, wszędzie gdzie brak kapitału tę formę ułatwia.

We Włoszech wzięło połownictwo swój początek za czasów rzymskich, gdy część nieproduktywnych gruntów zajmowali koloniści, którzy fiskusowi płacili dziesięciny z ornego w plonach, a piątą część z ogrodowych kultur. Potem w epoce feudalizmu połownictwo zanika, gdyż wołano mieć do czynienia z obowiązanemi do lenności sta-łemi czynnikami. Dopiero w XIII w. następuje powrót do połownictwa, zwłaszcza w północnej i środkowej Italji, gdyż właściciele gruntów (szlachta czy mieszczanie), nie mogąc się zajmować osobiście gospodarstwem, woleli oddawać je w połownictwo (Mezzadria), oparte na podziale plonów. W tej formie pozostało połownictwo i dotychczas. Podział zajmujących się rolnictwem w Italji był w 1871 r. następują cy: — na 8328 538 osób:

właścicieli włościan było...... ¹.53².795

połowników........r,5°3.476

dzierżawców........ 614,249

zarobników.........3,280,391

kolonistów.........1,297,672

W każdym razie powyżej i¹/* miljona połowników miało z tego rodzaju d. utrzymanie często lepsze, niż u właściwych właścicieli. Na 4443053 ha ziemi obsianej zbożem w całej Italji z 46562605 hl mieli połownicy 2 386 476 ha z produkcją 24075828 hl. Na obsadzonych winnicami w całej Italji 3 166718 ha z 36,7 miljona-mi hl posiadali połownicy 1846128 ha, z produkcją 17,3 milj. hl. To samo w innych kulturach.

We Francji rozwijało się połownictwo (Metayage) od czasów rzymskich i w XVI, XVII i XVIII wieku w środkowej i południowej przewyższyło nawet zwykłe d. Często od wielkich właścicieli, nie zajmujących się rolnictwem, wydzierżawiali wielkie obszary za wysokie pieniężne czynsze generalni dzierżawcy, którzy je poddzierżawiali, podzieliwszy na małe fermy czy parcele połowników. Z takiego stanu ciągnęli naj większą korzyść generalni dzierżawcy i właściciele, zaś połownicy byli często bardzo wyzyskiwani. Wówczas zaczęto wprowadzać czynsze pieniężne. Rewolucja francuska poprawiła los połowników i odtąd nastąpił znów powrót do połownictwa tak, że w 1892 r. obejmowało ono znaczne obszary, jak to widzimy z następujących zestawień :

Obszar uprawianej przestrzeni w 1000 ha

	własny zarząd	dzierżawa	połownictwo	razem
pole orne........ łąki i pastwiska....... winnice........... ogrody . ......	I2,796'7 3.69°*7 r,5°7*5 329*5	ioi,I35’4 2,293*5 1440 1 l8’q	2,953*2 653*8 149*0 20*0	25.885*3 6,557*9 i,8oo'o 447*4
Razem.........	18,3244	I2,628’8	3,7*7'°	34,72o'2

Wynika z tego, że pod własnym zarządem było 52,78% obszaru gruntów, pod d. 3057% a pod połownictwem 10,65%. Na

gruntach ornych największy % obejmują d., a na drugirm miejscu stoi połownictwo. Gospodarstw połowniczych w 1892 r. było