Magazyn6
0801

1000 DZIERŻAWA — DZIERŻAWA PRZEDSIĘBIORSTWA HANDLOWEGO

w gub. wileńskiej przed r. 1882, a w gub. wołyńskiej przed 1888 r._f oraz długoletnich dzierżawców, użytkujących grunta, nie-przewyższające obszarem na jedną dzierżawę 40 dziesięcin, a w woj. wołyńskiem 25 dziesięcin, uwłaszczyła już zupełnie te dzierżawy wieczyste i sprawa jest obecnie w powolnem wykonaniu.

Stefan Surzycki.

Dzierżawa przedsiębiorstwa handlowego.

1. Uwagi ogólne. 2. Istota dzierżawy. 3. Przedmiot kontraktu dzierżawy. 4. Podmiot kontraktu dzierżawy. 5. Rejestracja, firma, rachunkowość. 6. Prawa i obowiązki stron. 7 Skutk< prawne wobec osób trzecich.

1.    Uwagi ogólne. Instytucja dzierżawy, będąca wytworem prawa cywilnego, znajduje coraz większe zastosowanie w obrocie gospodarczym w odniesieniu do przedsiębiorstw handlowych. Stosunki ekonomiczne zmuszają właściciela przedsiębiorstwa nietylko do biernego korzystania z prawa własności, lecz również do czynnego realizowania „zysku przedsiębiorcy" przez należyte prowadzenie przedsiębiorstwa. Mogąca się zdarzyć trudność połączenia w jednej osobie tych dwóch przymiotów: prawa własności i umiejętności prowadzenia przedsiębiorstwa handlowego, tak często związanej z osobistemi zdolnościami jego kierownika, wytworzyła gospodarczo zrozumiałą potrzebę oddania możności eksploatacji przedsiębiorstwa wzamian za pewną umowną opłatę. Te momenty, jak zresztą i wiele innych jeszcze pobudek gospodarczych i prawnych, których ze względu na ich cechy indywidualne niepodobna całkowicie wyczerpać, przyczyniły się do dość '-zęsto w praktyce spotykanego wydzierżawiania przedsiębiorstw zarobkowych, podobnie, jak to ma miejsce w stosunku do nieruchomości wiejskich czy miejskich. Wślad za potrzebami obrotu i praktyki okazała się potrzeba uregulowania ustawowego tej części życia gospodarczego. Pierwszą kodyfikacją, obejmującą omawianą instytucję, jest Polski Kodeks Handlowy, obowiązujący od dnia 1 lipca 1934 r., który poza przepisami ogól-nemi i artykułami związkowemi daje w art. 49—53 specjalne unormowanie dzierżawy i użytkowania na przedsiębiorstwie.

2.    Istota dzierżawy. Z samego umieszczenia wspomnianych przepisów w dziale IV,

zatytułowanym „Zbycie przedsiębiorstwa", jak również i z zestawienia redakcyjnego poszczególnych artykułów (39, 61    § 2,

66 § 1, 221 p. 3 i 388 p. 3 K. H.) wynika, że ustawodawca traktował dzierżawę przedsiębiorstwa jako częściowe „wyzbycie się" przedsiębiorstwa. Oczywiście jest to wyzbycie się ograniczone w czasie, a przede-wszystkiem w swej istocie. Polega ono na przejściu (sc. od właściciela do innej osoby) prawa do prowadzenia przedsiębiorstwa wraz z firmą na pewien czas. Kodeks Handlowy nie stwarza osobnego pojęcia prawnego „dzierżawy handlowej" i stosownie do art. 1 odsyła do prawa cywilnego. Stosunki wzajemne kontrahentów umowy dzierżawy będą więc regulowane przepisami art. 402—4.8 K. Zob.

Dzierżawa polega na prawie używania i użytkowania, w szczególności na prawie wytwarzania i pobier ania pożytków przez czas oznaczony lub nieoznaczony za zapłatą czynszu dzierżawnego, przyczem stosunek dzierżawy powstaje wyłącznie przez umowę między wydzierżawiającym a dzierżawcą. Wydzierżawiającym może być nietylko właściciel, lecz także użytkownik. Ustanowienie prawa użytkowania na przedsiębiorstwie tern się tóżni od dzierżawy, że powstaje z mocy samej ustawy lub umowy, przyczem warunek odpłatności nie jest tu istotny; dzierżawa zaś powstaje wyłącznie wskutek umowy i pod tytułem obciążliwym. Te same skutki prawne, które wytwarza 1 istytucja dzierżawy, przywiązane są do ustanowienia użytkowania na przedsiębiorstwie (art. 53 K. H.).

3. Przedmiot kontraktu dzierżawy. Przedmiotem umuwy, ustanawiającej dzierżawę przedsiębiorstwa zarobkowego, jest jednostka gospodarcza, która stanowi wyodrębniony od osoby przedsiębiorcy zespół praw majątkowych zmysłowych (ruchomości, nieruchomości) i niezmysłowych (znaki towarowe, renoma, wynalazki). (Por. Namitkie-wicz, Komentarz do Kod. Handl. Warszawa, 1934, uwagi do art. 40 § 1; Zoll. Ruch Prawniczy, ekonomiczny i socjologiczny, Poznań, I9²7> Nr. 3). Przedmiot takiej umowy może i powinien obejmować wszystko, co wchodzi w skład przedsiębiorstwa, jako zorganizowanej organicznie całości: dzierżawca bowiem musi dla wykonywania dzierżawy, t. j. prowadzenia przedsiębiorstwa i ciągnięcia zeń zysków, rozporządzać tym całym aparatem, który jest konieczny