Magazyn6
1301

1005

DZIERŻYŃSKI JÓZEF — DŻWINA

r. dobrowolnie występuje z 8 klasy, aby oddać się wyłącznie propagandzie. Mieszka w Kownie. Po aresztowaniu (1897) skazany administracyjnie na zesłanie do gub. wiackiej na 3 lata. Ucieka z zesłania (1899), odbudowuje w Warszawie partję SDKP i L. Ponownie aresztowany (1900), zostaje zesłany (1901) na 5 lat na Syberję Wschodnią, jednak już w następnym roku ucieka zagranicę. Po wybuchu rewolucji 1905 r. powraca potajemnie do Królestwa. W lipcu tegoż roku aresztowano go w Dębem Wielkiem, jednak już po paru miesiącach zostaje uwolniony po manifeście październikowym. Jest jednym z wodzów partji. Na mocy dwóch wyroków sądowych, w 1908 i 1909 r., zostaje skazany na wieczne osiedlenie na Syberji. W listopadzie 1909 r. ucieka do Krakowa, skąd często dojeżdża do Warszawy, gdzie w 1912 r. zostaje aresztowany. W kwietniu 1914 r. skazano go na 3 lata katorgi. Już po uwięzieniu wytaczają mu nową sprawę i sąd w Moskwie w 1916 r. skazuje go na 6 lat katorgi, z której zwolniła go rewolucja marcowa 1917 r. Bierze żywy udział w rewolucji bolszewickiej. Po jej zwycięstwie zostaje członkiem wojenno-rewolucyjnego komitetu, a w 1920 r. — członkiem polskiego rewkomu. Poza tern od 1917 r. jest komisarzem ludowym spraw wewnętrznych, od 1921 r. — również i komunikacji, od 1924 r. — prezesem Sownarchozu (Najw. Rady Gosp. Lud.). Najbardziej jednak zasłynął jako szef tak zwanej „czerezwyczaj-ki“ (od 7. XII. 1917 r.). Na tern stanowisku odznaczył się niebywałą bezwzględnością wobec tych, których rząd sowiecki uważał za kontrrewolucjonistów. Nawet wówczas, gdy minął pierwszy okres dziejów Rosji sowieckiej, okres wojenno-rewolucyj-ny, żelazna ręka Dzierżyńskiego, jako szefa czerezwyczajki, ciążyła nad państwem. Zmarł nagle na atak sercowy 20. VII. 1926 r. w Moskwie.

J. C.

Dziewulski Stefan.

D. ur. się w r. 1876. Studja prawnicze i ekonomiczne odbył w Warszawie i Berlinie. Od r. 1903—1928 redagował kwartalnik, poświęcony nauce ekonomiki i zagadnieniom życia gospodarczego, p. t. „Ekonomista". W r. 1914 był sekretarzem generalnego Komitetu Obywatelskiego, a w r. 1917 członkiem Tymczasowej Rady Stanu. Położył bardzo duże zasługi dla kultywowania i utrzymania na poziomie myśli ekonomicznej w okresie, gdy w Polsce poza Uniwersytetem Jagiellońskim nie było żadnej uczelni na której by ten przedmiot wykładano. Jako redaktor „Ekonomisty" własnym kosztem opłacał druk tego pisma i z niezmordowaną energją starał się o wychowa nie i zgromadzenie naokoło niego jak najlepszych współpracowników.

Ważniejsze prace: Stowarzyszenia spożywcze w Królestwie Polskiem. Warszawa 1909. — Statystyka ludności gubernji Lubelskiej i Siedleckiej wobec projektu utworzenia gubernji Chełmskiej. Warszawa 1909. — Statystyka projektu rządowego o wyodrębnieniu Chełmszczyzny w świetle krytyki. Warszawa 1910. — „Warszawa" monografja. Tom I: Dzieje miasta. To-pografja. Statystyka ludności. Warszawa. 1913 (Tom II: Gospodarka miejska — opracował H. Radziszewski). — Siły gospodarcze Państwa Polskiego. Warszawa 1920. — Wyniki plebiscytu na Górnym Śląsku. Warszawa 1922. — Ludność Wolnego Miasta Gdańska. Warszawa 1924. — Kwestja emigracji. Warszawa 1925. — Sprawa mieszkaniowa a ruch budowlany. Warszawa 1925. — Dwadzieścia pięć lat rozwoju gospodarczego na ziemiach polskich. Warszawa 1925. — Polska szkoła ekonomiczna. Warszawa 1927. — Współzawodnictwo gminy i państwa. Warszawa 1927. — Linje wytyczne polityki gospodarczej Polski. Warszawa 1930. — Obniżenie cen przemysłowych w związku z nożycami cen w rolnictwie. Warszawa. 1932. — Rozwój terytorjalny miasta Warszawy w ciągu wieków. Warszawa 1932. — Zagadnienie kartelizacji w Polsce. Poznań. 1933.

Dźwina.

Dź. (bałtycka — Daugawa) rzeka w Europie płn. wsch. o długości około 1000 km odwadniająca obszar o powierzchni 85 400 km’. Wypływa z jeziora Dźwiniec na pld. zach. wyżyny Wałdajskiej. Z lewego brzegu wpadają do niej Mierzą, Kaspla, Łu-czasa, Ułła, Dzisna, Podunaj, Sussej i Bol-der-Aa, z prawego Toropa, Uświata, Obol, Połota, Dryssa, Sarjanka, Ewikarta, Oger i Miihlgraben. Uchodzi do zatoki ryskiej. Żeglowna jedynie w dolnym biegu; spławia