Magazyn6x701

783

IZBY PRZEMYSŁOWO-HANDLOWE W POLSCE

i występowały z własną inicjatywą w tym względzie. Przedmiotem szczególnego zainteresowania samorządu gospodarczego było ustawodawstwo podatkowe, którego zmiany były dla Galicji bardzo ważne, ze względu na znaną tendencję rządów austrjackich w kierunku znacznego obciążania tej części monarchji w drodze odpowiedniej konstrukcji systemu podatkowego.

Szczególną opieką otaczały izby szkolnictwo zawodowe w zakresie handlu i przemysłu. Powołane do życia szkoły zawodowe, zarówno stałe jak i dokształcające, izby subsydjowaly ze swych własnych skromnych środków, obciążając swoje budżety w 30% wpływów.

Niemniej cenna była praca izb w zakresie ułatwień kredytu dla wszystkich działów gospodarstwa, bądź przez tworzenie specjalnych instytucyj drobnego kredytu dla potrzeb rzemiosła, bądź specjalnych funduszów w bankach krajowych dla popierania spraw handlowych i przemysłowych.

W zakresie międzynarodowej wymiany towarowej izby, stojąc na stanowisku wolności handlowej, szczepiły odnośne poglądy z racji swego udziału w pracach nad układaniem taryf celnych i traktatów handlowych z państwami obcemi, dążąc do ułatwienia kupcom i przemysłowcom stosunków handlowych z zagranicą.

d) W b. zaborze pruskim. Kształtowanie się organizacyjnych form życia gospodarczego w krajach niemieckich, które nie mogło pozostać bez wpływu na organizację sfer gospodarczych w polskich dzielnicach pruskich, szło w dwóch kierunkach.

Na zachodzie ziem niemieckich, na wzór francuskich „chambres consultatives de ma-nufactures, fabriąues, arts et metries", powstają pierwowzory izb o charakterze opi-njodawczym. Miały one obowiązek przedstawiania czynnikom urzędowym sprawozdań o stanie przemysłu, handlu i środków komunikacyjnych oraz komunikowania swych opinij o środkach dla ich rozwoju.

Na wschodzie powstały wolne organizacje gospodarcze, z których łona z biegiem czasu były powoływane do życia izby handlowe, jako organa samorządu gospodarczego. Za wyjściową datę urzędowego ich powstania należy uważać 1848 r. (utworzenie samorządu przem.-handl. w Austrji i Bawarji). Pierwsza Izba przemysłowo-handlowa w zaborze pruskim została powołana do życia w Poznaniu w 1851 r. Dopiero w 1875 r. powstały Izby w Toruniu i w Bydgoszczy, a w 1899 r. — w Grudziądzu.

W okresie powołania do życia pierwszej Izby Przemysłowo-Handlowej w Poznaniu głównym działem i głównem źródłem zarobków ludności wielkopolskiej było rolnictwo. Stosunki wewnętrzne i zewnętrzne w pierwszej połowie ubiegłego wieku na ziemiach pruskich nie pozwoliły rozwinąć się nawet tym przemysłom, które za czasów polskich pomyślnie się zapowiadały. Granice celne i konkurencja krajów niemieckich hamowały rozwój przemysłu w Wielkopolsce.

Jednak samorzutna inicjatywa społeczna, rzucona przez hasła pracy organicznej, poparta ciężkiem doświadczeniem walki z germanizacją kraju, daje swoje owoce; nie bez poważnego znaczenia jest tu dbałość pruskiej administracji o stan należytego wyposażenia kraju, które podnosi go ekonomicznie i ułatwia pracę gospodarczą społeczeństwa. Wyrazem jej jest m. in. organizacja taniego kredytu dla polskich warsztatów pracy, oparta na powstałym w r. 1861 Związku Spółek Zarobkowych w Poznaniu, który w rozwoju gospodarczym polskości pod zaborem pruskim odegrał pierwszorzędną rolę.

Gdy samorząd gospodarczy, reprezentowany początkowo przez Izbę Przemysłowo-Handlową w Poznaniu, był krępowany w swym rozwoju wobec przewagi elementu niemieckiego, społeczeństwo polskie szukało pomocy, tworząc wolne organizacje swego życia gospodarczego.

W 1861 r. zostało zawiązane Centralne Towarzystwo Gospodarcze i z jego inicjatywy powstają liczne polskie wolne organizacje gospodarcze o celach czysto praktycznych.

Tymczasem zaś stopniowo rozbudowały swoją działalność izby przemysłowo-handlowe, obowiązane, zgodnie z ustawą, do zastępowania administracji państwowej oraz do występowania z inicjatywą, popierającą rozwój przemysłu i handlu.

Dzięki zabiegom samorządu gospodarczego m. in. w 1855 ^r- została założona pierwsza giełda w Poznaniu, a w 1880 r. zorganizowano targi zbożowe, szczególnie doniosłą instytucję dla handlu w kraju rolniczym. Stopniowo izby uzyskują prawo przedstawiania właściwym władzom kandydatów do sprawowania funkcyj publicznych, jak np. sędziów handlowych, ustanawiania makie-