Magazyn6x401

780

IZBY PRZEMYSŁOWO-HANDLOWE W POLSCE

izb handlowych czy przemysłowo-handlowych, z których jedne — w krajach anglosaskich — zachowały charakter początkowy dawnych wolnych związków, gdy większość — w pozostałych krajach — drogą ewolucji przeksztaciła się na korporacje publiczno-prawne.

Dodatnie elementy reprezentacji życia gospodarczego zostały wykorzystane w następnej epoce, już w wiekach nowożytnych, gdy nowy kierunek myśli ekonomicznej, jaki się ujawnił w Anglji za czasów Cromwella (1599—1658) oraz we Francji za czasów Colberta (1618—1683), wykazał szczególną dbałość państwa o rozwój przemysłu i handlu.

Łącznie z tern, w łonie zarządów komunalnych w wielkich miastach powstają specjalne wydziały dla spraw handlu i komunikacji, na których tle w 1599 ^r- ^w Mar-sylji, jako wolnym porcie, powstaje pierwsza „chambre de commerce", jako wydział komunalny. Ta organizacja jest uważana powszechnie za punkt wyjścia współczesnej reprezentacji interesów gospodarczych w dzisiejszem ich zrozumieniu, zarówno ze stanowiska nazwy jak i tych zainteresowań, jakie stale wokół izb handlowych rozwijały się i rozwijają do dnia dzisiejszego.

Wkrótce potem za przykładem wolnego miasta Marsylji władze francuskie tworzą Radę Handlową — Conseil particulier de commerce — złożoną z u delegatów i wyposażoną w aparat biurowy, stale pracujący.

W 1700 r. powstała Izba Handlowa w Dunkierce, aby niebawem ująć w swe ręce eksploatację portu morskiego tego miasta.

W 1701 r. zostały powołane do życia Izby Handlowe w całym szeregu prowincjonalnych miast francuskich, jak Lyon, Lille, Bordeaux, Rouen, Toulouse i inne.

Rewolucja francuska zniosła izby francuskie, lecz powracają one za Napoleona, a polityczne wpływy francuskie tej epoki przeszczepiają je na inne kraje europejskie.

W miastach niemieckich organizacje dla celów i potrzeb gospodarczych powstają od początku XVIII st. bądź jako powołane do życia przez czynnik państwowy, bądź też jako samorzutne wolne organizacje.

Za czasów i pod wpływem rządów napoleońskich, na modlę organizacyj francuskich powstaje w 1796 r. Izba Handlowa w Ko-lonji, pod nazwą Handelsvorstand, w 1798 r. — w Moguncji, a następnie w wielu innych uprzemysłowionych miejscowościach na prawym brzegu Renu, jak Akwizgran.

Gdy w pierwszej połowie ubiegłego stulecia, dzięki wielu wynalazkom technicznym, następuje powszechne ożywienie przemysłu i handlu, gdy następuje era wolności w zakresie stosunków społecznych i gospodarczych, ujawnia się znaczny rozwój reprezentacji gospodarczej. Powstaje cały szereg związków, a wśród nich izby przemysłowo-handlowe w Niemczech i w Austrji. W tym samym czasie, około 1850 r., powstają również pierwsze izby przemysłowo-handlowe na ziemiach polskich, pod zaborem pruskim i austrjackim. Proces powstawania i reorganizacji izb przemysłowo-handlowych trwa nieprzerwanie; już po wielkiej wojnie zostały one powołane w Szwecji, Szwajcarji oraz w tych krajach, które uzyskały niezależność polityczną na mocy traktatów w Wersalu, St. Ger-main i Trianon.

2. Na ziemiach polskich, a) W Polsce przedrozbiorowej. W dawnej Rzeczypospolitej Polskiej sfery gospodarcze, a więc handel i rękodzieła, a później i przemysł, czyli manufaktura nie korzystały z prawa urzędowej reprezentacji swych interesów wobec władzy ustawodawczej bądź wykonawczej. Wyjątkowo nieprzychylne ustosunkowanie się rządzącej w Polsce klasy do zajęć miejskich hamowało rozwój własnego handlu i rzemiosła, otwierało na-oścież Polskę dla gospodarczej ekspansji obcej, tłumiło możność jakichkolwiek repre-zentacyj interesów gospodarczych wobec państwa. Miasta miały możność raczej reprezentacji politycznej na licznych sejmach naszej Rzeczypospolitej. Lecz i tutaj wpływy ich były bardzo ograniczone.

Cechy rzemieślnicze były jedyną organizacją o znaczeniu gospodarczem, jednak nigdzie, a więc tern bardziej w Polsce nie wywarły one głębszego wpływu na rozwój stosunków gospodarczych. Przyszły one do Polski wraz z prawem magdeburskiem, na którego podstawie osiedlały się w miastach i miasteczkach polskich liczne rzesze przychodźców z zachodu, jeszcze w okresie średniowiecza. Prawo magdeburskie zapewniało przychodzącym do Polski rękodzielnikom przywileje do organizowania się w cechy, licznie już rozpowszechnione na zachodzie.