Magazyn6x601

782

IZBY PRZEMYSŁOWO-HANDLOWE W POLSCE

wów na rzecz obrony interesów handlowych. Powstaje Towarzystwo Kredytowe m. Warszawy, a na jego wzór w prowincjonalnych miastach gubernjalnych rodzą się stopniowo pokrewne organizacje kredytowe.

Ograniczony w swych możliwościach Bank Polski już nie był w stanie odegrać swej tradycyjnej roli; wreszcie w r. 1880 doszło ostatecznie do jego likwidacji i zmiany na Oddział Banku Państwa.

Nowe formy organizacyjne rozwijającego się przemysłu początkowo znalazły wyraz w syndykatach przemysłowych, tworzonych w granicach obowiązującego prawodawstwa. Były to organizacje zawodowe i zamknięte w orbicie własnych interesów.

Obronę interesów przemysłu polskiego ze stanowiska ogólno gospodarczego podjęło powstałe w r. 1906 Koło Przemysłowców, które przekształciło się w r. 1910 na Towarzystwo Przemysłowców Królestwa Polskiego. Odegrało ono wybitną rolę w hi-storji życia gospodarczego pod zaborem rosyjskim, a w 1919 roku, po odzyskaniu niepodległości, zostało przekształcone na Centralny Związek Polskiego Przemysłu, Górnictwa, Handlu i Finansów. Była to organizacja regjonalna, łącząca odnośne działy gospodarstwa na ziemiach b. zaboru rosyjskiego, a znana ogólnie pod popularną nazwą Lewjatana.

Równolegle do Koła Przemysłowców w r. 1906 powstało w Warszawie Stowarzyszenie Kupców Polskich, jako reprezentacja kupiectwa chrześcijańskiego, oraz w 1905 r. powstał Związek Kupców m. st. Warszawy, jako reprezentacja handlu żydowskiego.

Wszystkie wyżej wskazane zrzeszenia powstały jako organizacje wolne, mające na celu obronę interesów gospodarczych. Na ich terenie kształtowała się polska myśl gospodarcza za czasów zaboru i w pierwszych latach niepodległości Polski aż do chwili powołania do życia samorządu przemysłowo-handlowego w roku 1928 na jednolitych w całym kraju podstawach.

c) W b. zaborze austrjackim. W polityce gospodarczej monarchj i austro-węgierskiej rok 1848 przyniósł nowe prądy, których wyrazem dla wsi było uwłaszczenie włościan, a dla miast — wzrost zainteresowania się rządu sprawami rozwoju przemysłu i handlu.

W związku z tern, w r. 1849 Austrja powołuje samorząd gospodarczy, rozpoczynając od utworzenia pierwszej izby przemysłowo-handlowej w Wiedniu. Już w następnym roku powołano do życia w Galicji, na mocy specjalnej ustawy, Izby Przemysłowo-Handlowe w Krakowie, Lwowie i Brodach, które obejmowały swą działalnością cały obszar administracyjny b. zab. austrjackiego.

W r. 1868 zostało wydane nowe ustawodawstwo, dotyczące organizacji i zakresu działania izb handlowych i przemysłowych, które z małemi zmianami w r. 1901 przetrwało do naszych czasów.

Do zakresu kompetencji galicyjskich izb handlowo-przemysłowych w czasach zaboru poza czynnościami opinjodawczemi, należała reprezentacja i opieka nad rzemiosłem, przemysłem i handlem. W początkowej fazie, gdy Galicja nie posiadała przemysłu w dzisiejszem słowa tego zrozumieniu, reprezentacja i praca samorządu koncentrowała się przedewszystkiem na odcinku zaniedbanych rękodzieł.

Izby ułatwiały powstawanie nowych warsztatów pracy, udzielały dyspens od dowodów ustawowych uzdolnienia zawodowego, zabiegały u władz centralnych o zamówienia na rzecz rzemiosła krajowego, dbały

0    wychowanie rzemie .lnika, broniły interesów warsztatów pracy od nadmiernych obciążeń podatkowych.

Z troską o rozwój rękodzieł ściśle wiązała się opieka nad domowym przemysłem ludowym. W tym celu powstawał szereg instytucyj krajowych o charakterze społecznym, a ze wszystkiemi temi organizacjami współpracowały izby przemysłowo-handlowe; do ich liczby wypada zaliczyć Krajową Komisję dla Spraw Przemysłu Domowego

1    Rękodzieł, Krajowy Patronat Rękodzieł i Drobnego Przemysłu, instytuty dla popierania drobnego przemysłu, miejskie Muzea Przemysłowe i t. p. Niezależnie, samorząd gospodarczy broni bezpośrednio interesów przemysłów domowo-ludowych na tych samych zasadach, co w stosunku do rzemiosł.

W zakresie handlu wewnętrznego, który znajdował się na bardzo niskim szczeblu rozwoju, samorząd gospodarczy Galicji prowadził walkę z nielojalną konkurencją ze strony handlu domokrążnego lub jarmarcznego oraz obronę przedsiębiorstw handlowych przed uciskiem podatkowym i administracyjnym. Niezależnie od powyższego, izby opinjowały ustawy dotyczące handlu