Magazyn6801

4

EGIPT

przez io lat deszcz ani razu nie pada — stąd na wsi chaty z gliny niepalonej). W delcie ponadto tę pustynność łagodzi wpływ morza (lekkie deszcze zimowe, w Aleksandrji 22 cm rocznie). Na zachód od Nilu dolina Fajum zawdzięcza swe zasoby wody szczątkom prac irygacyjnych starożytnych Egipcjan; boczne ramię nilowe, które pierwotnie było kanałem sztucznym, wpada tam do jeziora, będącego resztką olbrzymiego zbiornika. Dalej na zachód, w t. zw. pustyni libijskiej kilka dużych oaz zawdzięcza byt swój wodom za-skórnym. W pustyni wschodniej między Nilem a morzem Czerwonem (pustynia egipsko-arabska) istnienie wysokich łańcuchów gór (do 2180 m) nieco umniejsza posuchę i sprzyja tworzeniu się rzek okresowych, choć bardzo rzadko płynących. Śródziemnomorskie wybrzeże delty jest niskie, bagniste, dla okrętów trudno dostępne; dobrym portem jest tylko Aleksandr ja, położona na skrajnym zachodzie delty. W r. 1869 przez przesmyk, zamykający drogę z m. Śródziemnego na Czerwone, przeprowadzono kanał żeglowny o światowem znaczeniu (kanał Sueski, dziś normalna droga do Indyj). Do E. zalicza się także odludny, pustynno-skalny półwysep synaj ski wraz z El-Arisz. Wschodnie wybrzeże E. nad Morzem Czerwonem, skalne, o drobnych przystaniach naturalnych. E. nigdy nie miał lasów; zdała od Nilu nie pozwalała im istnieć posucha, nad Nilem nie dawał się zakorzeniać muł, luźny, na słońcu rozsypujący się na proch. Dzisiaj w dolinie i delcie Nilu niema roślinności samorzutnej; wyparły ją rośliny uprawne. Na tymże obszarze i z fauny samorzutnej niewiele zostało: krokodyle wytępiono, ibisy stały się rzadkością. 62% ludności E. stanowią fellahowie, drobni rolnicy mahometańscy, mówiący narzeczem arabskiem, których jednak twarze i wszystkie cechy fizyczne legitymują jako potomków Egipcjan starożytnych. E. jest nawskroś rolniczy; dla własnego użytku uprawia kukurydzę, pszenicę i cebulę, dalej fasolę i jęczmień, w delcie ryż, na południu trzcinę cukrową, na południu i w oazach daktyle. Na wywóz E. hoduje wielkie ilości bawełny najlepszego gatunku, głównie w delcie oraz w Fajumie, jako też wzdłuż Nilu. Produkcja w 1930 r. 372 400 tonn; wywieziono 34,0% do Anglji, 16,7% do Stanów Zjedn. Ara., 13,7% do Francji. Całe rolnictwo oparte jest na sztucznem nawodnieniu, którego podstawy (tamy i jazy na Nilu, gęsta sieć kanałów, pompy) Anglicy wspaniale rozbudowali, umożliwiając Fellahom kilka zbiorów rocznie zamiast jednego. Zwierzętami robocze-mi są bawoły, woły, osły oraz wielbłądy; trzyma się też nieco owiec i kóz i bardzo dużo gołębi. Rybołówstwo morskie i jeziorne (w lagunach delty), rzecznego mało. Górnictwo: fosforany, nieco ropy. Kopalnie manganu nieczynne. 7 876 km (1930) kolei żelaznych, 30 000 samochodów. Ruchliwa żegluga na Nilu i na kanale Mahmu-dieh (Kair—Aleksandr ja). Cukrownie; fabryki słynnych papierosów. (Tytoniu jednak E. nie uprawia, lecz sprowadza go z Grecji i Syrji). Innych fabryk brak. Po miastach rzemiosła: złotnictwo, szewctwo, galanterja skórna. Ruch w portach: 30400000 tonn netto rocznie (okręty angielskie, włoskie, niemieckie, holenderskie, francuskie). Przeszło 70% wartości wywozu stanowi bawełna. Przywozi się głównie wyroby włókiennicze oraz metalowe i węgiel. Obszar 992 000 km’, lecz terenów nadających się do uprawy i mających osiadłą ludność tylko 35 200 km². Ilość mieszkańców w 1846 r.: 4476000; w 1927 r.: 14218000. Z wyjątkiem 40000 koczowników na wschodniej pustyni cała ta ludność tłoczy się na 35200 km². Religje: mahometanie 91,2%, koptowie (chrześcijanie-mo-nofizyci, wyłącznie po miastach) 7%, inni chrześcijanie i,3%, żydzi 0,5%. Miasta: Kair 1065000 (1927); Aleksandrja 573000; Port Said 105000.

Literatura: Dobrzy.!*! i W'- T.: Egipt Współczesny. Warszawa 1927. — Goetel Ferdynand: Egipt. Warszawa 1927. — Harris M.: Egypt under the Egyptians. London 1925. — Lorin H.: Egypte d'Aujourd'hui. Le Pays et les Hommes. Cairo 1926. ■— Doneier €•• L& Giographie de l'Egypte & traners les ages. Paris 1931. — Weiner L.: L* Egypte et sos Chemins de Fer. Bruzelle. 1932.

W. Cu.

II. Historia w XIX wieku.

Odrodzenie Egiptu pod względem politycznym, gospodarczym i kulturalnym datuje się mniej więcej od końca XVIII wieku.

Wyprawa jen. Bonaparte w 179& ^r- do Egiptu przyczyniła się do zetknięcia się tego kraju z cywilizacją zachodnią. Jednak dopiero po przyjściu do władzy założyciela panującej obecnie dynastji, Mohamtneda-Ali paszy (1811 r.), Egipt zaczyna stopniowo się wyzwalać z pod jarzma tureckiego, modernizując się jednocześnie we wszyst-