Magazyn6701

63

ELEKTRYFIKACJA

współpracę między elektrowniami cieplnemi w Nadrenji a elektrowniami wodnemi w Bawarji; Anglja w ciągu ostatnich io lat zdołała doprowadzić stan swojej gospodarki el. do tego, że obecnie cała jest pokryta siecią przewodów wysokiego napięcia, na którą pracują wielkie elektrownie, zbudowane na kopalniach węgla; Stany Zj. Am. Płn. realizują projekt połączenia elektrowni z nad oceanu Spokojnego z elektrowniami nad Atlantykiem. Owa współpraca wielkich wytwórni el. nie ogranicza się tylko do poszczególnych krajów. Obserwujemy ją również między sąsiadującemi państwami, np. między Szwajcarją a Włochami i Niemcami, między Niemcami a Austrją, między Danją a Szwecją (poprzez Sund). Niedość na tem, są już 2 realnie potraktowane projekty sieci przewodów paneuropejskich: niemiecki i francuski. Oba projekty są do siebie dość zbliżone, a celem ich jest współpraca olbrzymich elektrowni parowych i wodnych w Europie.

Całkowita światowa wytwórczość energji el. w ostatnich latach wyniosła w miljar-dach kWh;

^x9²9 — 3io, 1932 — 285, 1934 — 345 i 1935 — 375. W stosunku do 1929 przyrost stanowi 20,9%. W poszczególnych krajach wytwórczość ta przedstawiała się w 1934 r. jak następuje:

Państwo	Wytwórczość energji elektrycz. w 1934 r.
	Ogólna io^e kWh	na 1 mieszkańca kWh
1 Anglja.....	22,80	490
3 Argentyna . . .	1,80	160
3 Australja ....	2,80	420
4 Austrja ....	2.34	340
5 Belgja.....	4,02	480
6 Chiny.....	2,5°	6
7 Czechosłowacja .	2,90	190
8 Danja.....	0,70	190
9 Finlandja ....	1.5°	400
10 Francja ....	15.40	370
11 Holandja ....	2,30	280
12 Italja	11,88	280
13 Japonja ....	18,00	270
14 Jugosławja . . .	1,00	7°
15 Kanada	21,17	1 990
16 Niemcy ....	31.00	470
17 Norwegja . .	10,00	3 400
18 Polska . . .	2.60	79
19 Stany Zjed. Am. .	105,00	830
20 Szwajcarja . . .	5.36	1 310
21 Szwecja ....	5.6	890
22 Z. S K R. . .	20,50	120

Tak w ogólnych zarysach wygląda elektryfikacja w świecie.

Na ziemiach polskich pierwsza elektrownia powstała w Król. Hucie już w 1878 r. Służyła ona do oświetlenia el. pod postacią jednej lampy łukowej, zasilanej maszyną prądu stałego o mocy 1,3 kW i 65 V (woltów) napięcia. W 4 lata później ukazały się lampki żarowe w Hucie Pokoju. Żarówki były zawieszone wprost na przewodach el. przy pomocy haczyków drucianych, gdyż oprawki edisonowskie, obecnie używane, nie były wówczas jeszcze znane. Zapalano i gaszono światła przez uruchomienie wzgl. zatrzymanie prądnicy, gdyż i wyłączniki nie były jeszcze wynalezione. W latach 1883 do 1894 historja przemysłowa G. Śląska notuje niezwykły wzrost zastosowania w przemyśle silnika el. o prądzie stałym. Można powiedzieć, że już na początku bieżącego stulecia wszystkie poważniejsze zakłady przemysłowe G. Śląska korzystały z pomocy silnika elektr. Równolegle z rozpowszechnianiem się silników el. musiały powstawać i rozrastać zakłady, wytwarzające energję el., przyczem, jak wszędzie, rozwój techniki prądów zmiennych o Wysokiem napięciu ograniczał do minimum zastosowanie prądu stałego. Na G. Śląsku proces ten odbył się znacznie szybciej, niż gdzieindziej, co się tłumaczy nadzwyczaj szybkim rozwojem wielkiego przemysłu tej dzielnicy. Elektrownie na G. Śląsku powstawały i rozwijały się z przemysłu i dla przemysłu. Z wyjątkiem elektrowni w Chorzowie, obecnie największej w Polsce elektrowni użyteczności publicznej, uruchomionej w 1898 roku i kilku drobnych elektrowni komunalnych — reszta wytwórni el. znajduje się na kopalniach węgla, w hutach, walcowniach i innych zakładach przemysł, i stanowi część składową tychże zakładów. Nazywamy je elektrowniami użyteczności prywatnej, przemysłowemi lub niezawodowemu W innych częściach kraju, jako mniej uprzemysłowionych od Ziemi Śląskiej, elektryfikacja rozwijała się przeważnie po miastach, gdzie powstawały elektrownie zawodowe, użyteczności publ. W Małopolsce, Wielkopolsce i na Pomorzu elektrownie były zakładane głównie przez samorządy, natomiast w wojew. central, i wschód, samorządy zawierały odpowiednie umowy koncesyjne z przedsiębiorcami prywatnymi, którzy budowali i prowadzili elektrownie we własnym zarządzie i na własny rachunek.

Każdy zakład el. zasadniczo składa się z 2 części: wytwórni, czyli elektrowni