Magazyn6801

64

ELEKTRYFIKACJA

i z sieci przewodów, służących do rozdziału energji między jej odbiorców. Jest to typ zakładu wytwórczo-rozdzielczego. Poza tą klasyczną już formą spotykamy zakłady, które zajmują się tylko wytwarzaniem energji el., zbywając ją hurtowo zakładom rozdzielczym na miejscu w elektrowni, lub też przesyłając energję do miejsca jej zbytu hurtowego. W tym przypadku zakład nosi nazwę wytwórczo-przesyłowego. Mamy też zakłady przesyłowo-rozdzielcze i czysto przesyłowe. — Niezależnie od przytoczonego podziału zakładów el. według rodzaju wykonywanej pracy, dzielimy je wszystkie jeszcze, w zależności od charakteru użyteczności, na publiczne i prywatne, wzgl. na zawodowe i niezawodowe, o czem już była wzmianka poprzednio. Do grupy elektrowni niezawod., zaliczamy również i takie, które część wytwarzanej energji sprzedają okolicznościowo zawodowym zakładom el.

Elektryfikacja zawodowa nie jest zwykłym przemysłem. Cechą każdej fabryki jest przedewszystkiem to, że wytwarza ona pewne dobra materjalne nietylko na zamówienie, lecz również na skład, podczas gdy elektrownie na zapas wytwarzać nie mogą. Muszą one każdej chwili odpowiadać zjawiającemu się zapotrzebowaniu prądu i to w ilości, która jest zmienna i którą tylko w przybliżeniu można zgóry przewidzieć. W ciągu roku największe zapotrzebowanie przypada na miesiące zimowe, w ciągu dnia zaś, w elektrowniach o przeważającem zapotrzebowaniu energji do oświetlenia maximum otrzymuje się w godzinach wieczornych (w lecie później, zimą wcześniej), w elektrowniach o przeważającem obciążeniu przemysłowem — w godzinach popołudniowych, gdy zaczyna się ściemniać, a fabryki jeszcze pracują. Największa rozpiętość jest między minimum letniem a maxi-mum zimowem obciążenia elektrowni.

Zmienność zapotrzebowania energji sprawia, że wszelkie urządzenia wytwórcze, przesyłowe i rozdzielcze zakładu el. muszą odpowiadać przypuszczalnemu nawet chwilowemu zapotrzebowaniu energji el. Nie dość na tem. Kardynalnym warunkiem istnienia elektrowni zawodowej użyt. publ. jest ciągłość pracy, ciągłość dostawy energji. Celem zapewnienia tej ciągłości elektrownie muszą zaopatrywać się w maszyny i urządzenia dodatkowe ponad te, o których była mowa przed chwilą, tak, aby w razie uszkodzenia którejś maszyny dostarczanie energji nie doznało przerwy. Pełne wyzyskanie urządzeń elektrowni użyt. publ. w tych warunkach jest niemożliwe, w każdym razie słabsze w elektrowniach małych, oświetleniowych, niż w wielkich, zwłaszcza okręgowych, obsługujących odbiorców różnorodnych, a więc takich, którzy korzystają z napędu elektr. lub oświetlenia w nocy, używają energji el. do celów chemicznych, do gospodarstwa domowego i innych, których konsumcja przyczynia się do t. zw. w języku fachowym „wyrównania krzywej obcią-żenia“ elektrowni. Im ta krzywa ma mniejszą rozpiętość między najwyższem a naj-niższem obciążeniem, tem mniejsza wysokość kapitału włożonego w zapasową moc elektrowni, tem tańsza może być średnia cena sprzedażna energji el.

Oprócz przytoczonych zadań zawodowe zakłady el. mają jeszcze inne, które łącznie z poprzedniemi stanowią przedmiot umów koncesyjnych między samorządami, a przedsiębiorstwami el. (tak było przed wojną) lub też należą do uprawnień rządowych (jak to jest obecnie), o czem będzie mowa w rozdziale o ustawodawstwie elektrycznem.

Elektrownia niezawodowa, przemysłowa czy górnicza, jest organicznie złączona z produkcją swej fabryki wzgl. swej kopalni i będąc poprostu częścią fabryki lub innego zakładu przemysłowego, nie ma tych zadań, jakie posiada elektrownia zawodowa, wskutek czego charakter jej pracy jest też całkiem inny. Elektryfikację zawodową łączy ze zwykłym przemysłem taki sam stosunek, jaki jest pomiędzy koleją, drogą kołową lub wodną, a przemysłem, t. j. stosunek środka przewozowego do towaru, wzgl. stosunek wytwórcy do spożywcy.

2. Elektry likacja w niepodległej Polsce. a) Wiadomości ogólne. Rdzeniem elektryfikacji i jej przyszłością są zawodowe zakłady el., jednak elektrownie niezawodowe odgrywają i będą odgrywały przez czas długi jeszcze tak poważną rolę w przemyśle, że mówiąc o elektryfikacji nie moż na tej grupy zakładów pominąć i obie gru py należy traktować równolegle z tym jedynym wyjątkiem, że nie będziemy uwzględniali elektrowni niezawodowych o mocy poniżej ioo kW, których liczba jest wpraw⁷ dzie duża, lecz które gospodarczo grają rolę znikomą.