Magazyn6501

121

EURAZJA — EUROPA

nia, a przed Eurazją otwiera się zadanie przodownictwa, co niewątpliwie mieści w sobie odgłosy rosyjskiego ruchu słowiano-filów przeciw t. zw. zapadnikom z połowy XIX-go wieku, a co także, jako wytwór emigracyjny, niechybnie nasunie niektóre zestawienia z mesjanizmem polskim.

Poszukiwanie styczności pojęciowej ruchu eurazyjców z komunizmem miało w sobie oczywiście zarodki rozbieżności wewnętrznych i istotnie w r. 1929 główni twórcy ruchu, Trubeckoj i Sawickij, wystąpili z zespołu, jako ujawniającego dążności nadmiernie skłaniające się ku bolszewickim poglądom.

Literatura : Denłker J.: Les racta de 1’Europe. Anthoropologie. Parts 1898. — GerazensMU Pierepiska iz dumek ugluw. Moskwa. 1921. — Kleane A. H.: Ethnology. London 1896. — Lub&nakij Sł.: L^fEurasisme. „Le Monde Siatę?¹. 1931. — Reuechle H.: Handbuch der Geographie. Stuttgart 1858. — Satcickij S. N.: Rossija osobyj geograficzeskij mir. Praha 1927. -— Satcickij P. JV. i Jacobson fi. O.: Jew-razja w swetie jazykoznar.ja 1931 (o fr. rEurasi*. r4v4lde par la linguistięue. „Le Monde Slave?*. 1931). — Sergi Giuseppe: Mediterranean Races. London 1901. — Sue** EDos Antlitz derErde I. Prag 1883.— Trubeckoj IV. S.sJewropa a Cze-łowićtwo. 1920. — Tonie: Ischod k Wostoku. 1921. — Tenia VEurasime. Parts 1926. — Zahn r. J.t Azja. (Gcrbing: Dos Erdbild der Erde, II t.).

Stanisław Stroński.

Europa.

i. Położenie. 2. Klimat. 3. Podział fizjograficzny. 4. Flora i fauna. 5. Ludność. 6. Stosunki gospodarcze.

1.    Położenie. Północno-zachodni półwysep Azji konwencjonalnie nazywa się Europą (od semickiego słowa ereb = zachód) i uchodzi za osobną część świata. Obecnie przyjęta granica ku Azji: góry Ural, rzeka Ural, jezioro Kaspijskie, grań Kaukazu, morze Czarne, Bosfor, Marmara, Dardanele, morze Egejskie. Skrajny punkt południowy 34°55’ szer. płn. (przylądek Lithinos na Krecie); jako skrajny punkt północny przyjmuje się 7i°i2’ szer. geogr. (norweski przylądek Północny). Obszar E. wynosi 10 milj. 89 tys. km², ludność 517 milj. (przeciętnie na 1 km^s 51 mieszkańców).

2.    Klimat. E. wyróżnia się energicznem rozczłonkowaniem lądu przez morza, cieśniny i zatoki, co sprzyja opanowaniu klimatu przez morskie wiatry, czyli morskości klimatu (powietrze stale wilgotnej różnice między temperaturą zimy a lata, dnia a nocy — małe). Ponadto E. jest uprzywilejowana istnieniem na Atlantyku ciepłego prądu morskiego (prąd zatokowy, gulf-stream,

Golfstrom), dzięki któremu wiatry zachodnie niosą E powietrze znacznie cieplejsze, niżby odpowiadało szerokości geograficznej. Te europejskie właściwości klimatu potęgują się ku zachodowi, szczególnie zaś ku pół-noco-zachodowi; w Anglji dochodzą do maximum pożądanego nasilenia, w Irlan-dji do szkodliwego nadmiaru. Ku wschodowi E. wpływ ciepło-wilgotnych wiatrów z nad Atlantyku stopniowo maleje; klimat Wielkorosji nie jest już wcale morski, tylko kontynentalny. Wędrując więc od polskiej granicy prosto na wschód w głąb Rosji, natrafiamy na coraz suchsze powietrze, przy-czem upały letnie rosną, równocześnie jednak potęgują się mrozy zimowe. Niezależnie od tego kontrastu między zachodem a wschodem klimat E. jest naogół umiarkowany, ale z dwoma wyjątkami: na najdalszej północy (północne krańce Norwegji, Szwecji, Finlandji, Rosji) klimat staje się podbiegunowym, na dalekiem południu (wybrzeża Portugalji, południe i wschód Hi-szpanji, Riviera, Włochy południowe, Grecja, Turcja europejska, południowo-wschodnie wybrzeże Krymu) staje się subtropikalnym w odmianie występującej po zachodniej stronie kontynentów. Odmiana ta, zwana klimatem śródziemnomorskim, tern się charakteryzuje, że zima jest umiarkowanie ciepłą porą deszczową, lato zaś jest upalne i prawie całkiem pozbawione deszczu. Na równinach południo-wschodu E. (nizina węgierska, równiny rumuńskie i ukraińskie, niziny na północ od Kaukazu i nad dolną Wołgą) kontynentalność klimatu z dość wysoką temperaturą przeciętną tworzy klimat stepowy. Pustyń w E. niema.

3. Podział fizjograficzny. Pod względem geologicznej budowy oraz rzeźby powierzchni E. podzielić można na sześć stref: 1) na południu rozciąga się strefa gór młodych, a przeto wysokich (południe i wschód Hi-szpanji, dalej Pireneje, Alpy od Nicei do Wiednia, Karpaty, Bałkan, góry Krymskie, do tego Apeniny we Włoszech i dynarski system gór w Jugosławji, Albanji i Grecji; 2) nazewnątrz od tej strefy i zgrubsza współśrodkowo do niej przebiega łuk śred-niogórza europejskiego, składający się z gór starych, a przeto naogół niskich (Portuga-lja wraz z zachodem Hiszpanji, średniogó-rze francuskie od Tuluzy po Sedan, walońskie w Belgji pld., niemieckie od Renu do Śląska Opolskiego, czeskie, polskie); 3) nazewnątrz od tej strefy ciągnie się wielka ni-