Magazyn6601

Fabjanizm.

Położenie ekonomiczne Anglji, które od roku 1850 naogół było kwitnące, zaczęło się pogarszać przed rokiem 1880 skutkiem rozwoju przemysłu na kontynencie europejskim, a zwłaszcza w Niemczech. W wyniku tego położenie robotników pogarszało się przez zwiększenie liczby bezrobotnych, co wywoływało niezadowolenie w szerokich masach. Objawy te zwróciły uwagę ekonomistów, polityków i publicystów, którzy zaczęli studjować dawniejsze i nowsze teo-rje socjalistyczne oraz inne mniej radykalne do nich zbliżone. Dawni działacze angielscy z czasów I-ej Międzynarodówki (istniejącej od 1864 do 1872) zaczęli także myśleć o jakiejś akcji na korzyść klasy robotniczej, znalazło się nawet kilku starych czartystów, pragnących wziąć udział w pracy. Na tle takich stosunków powstały w Anglji nowe prądy socjalistyczne, nowe ugrupowania społeczno-polityczne. W 1882 r. kilku przedstawicieli inteligencji angielskiej, pragnących reform społecznych, zebrało się w Londynie celem omówienia istniejącej sytuacji i po dyskusji założyło „Towarzystwo nowego życia" (Fellowship of the New Life). Składało się ono jednak z żywiołów bardzo różnych pod względem poglądów, co uniemożliwiło im współdziałanie, dlatego też jednostki, liczące się z życiem i znające stosunki ekonomiczne Anglji wogóle i sprawy robotnicze, a mające poglądy pokrewne, wystąpiły z tego stowarzyszenia i dnia 5 stycznia 1884 r. założyły nowe p. n. Stowarzyszenia Fabjańskiego (Fabian Socie-ty), które w latach następnych odegrało rolę pierwszorzędną w angielskim ruchu socjalistycznym. Teoretyczne podstawy nowej tej organizacji opierały się na poglądach J. St. Milla, Henryka George’a 1 Karola Marksa. Głównym teoretykiem jego był i jest Sidney Webb.

Punktem wyjścia teorji tego kierunku jest pogląd Ricarda na rentę gruntową, która daje zwiększający się ciągle dochód właścicielom ziemskim dzięki rozwojowi ogólnej kultury w kraju oraz innym okolicznościom bez czynnego udziału z ich strony. Renta ta winna być zdaniem Webba i innych członków stowarzyszenia oddana społeczeństwu, czy to w formie pewnego podatku, czy też przejścia na własność państwa. To samo dotyczyć winno i kapitału przemysłowego, o ile społeczeństwo w danym czasie zdolne będzie do objęcia kierownictwa nad nim. Poza tym programem dalszym, członkowie stowarzyszenia mieli zagadnienia bliższe, mianowicie 8-godzinny dzień pracy i ustawodawstwo socjalne, w zakresie: umiastowienia rozmaitych przedsiębiorstw, dotyczących usług publicznych, walki z bezrobociem zapomocą organizowania pożytecznych robót publicznych, bezpłatnej oświaty dla dzieci robotników z jednorazowem dziennem pożywieniem. Fabjanie stale podchwytują rozmaite bieżące potrzeby społeczne klasy robotniczej i wszczynają energiczną agitację celem ich zaspokojenia. Od socjalistów w ścisłem znaczeniu różnią się w kilku sprawach: 1) odrzucają teorję wartości Marksa, 2) teorję walki klas, 3) nie są zwolennikami całkowitej kolektywizacji, 4) nie są również rewolucjonistami w sensie dążenia do dyktatury proletarjatu. Przywiązują wielką wagę do działalności inteligencji wśród mas robotniczych i do podniesienia ich poziomu we wszystkich kierunkach; chodzi im nie tyle o wytworzenie wykończonej i jednolitej teorji naukowej, ile o stopniowe podnoszenie dobrobytu mas pracujących i ich kultury.

Pod względem organizacyjnym nie stanowią stronnictwa politycznego w zwykłem znaczeniu tego wyrazu, nie wysuwają podczas wyborów własnych kandydatów, są natomiast przedewszystkiem organizacją pro-