Magazyn6001

34

NEOKLASYCZNA SZKOŁA W EKONOMICE

w sumie mniejszy od wzrostu produkcji. W rezultacie część produkcji nie znajduje nabywców, następuje spadek cen i cofnięcie zatrudnienia do punktu wyjściowego, t. j. do dawnego stanu. Ale cofnięcie się zatrudnienia do stanu dawnego oznacza, że ceny spadły proporcjonalnie do obniżki plac. Podobnie powszechna podwyżka płac prowadzi do proporcjonalnego wzrostu cen, a stan zatrudnienia pozostaje bez zmiany.

Obniżka plac wywiera jednak pośredni wpływ na stan zatrudnienia, mianowicie za pośrednictwem stopy procentowej. Powodując bowiem zmniejszenie wydatków przedsiębiorców, zmniejsza ich popyt na zapasy kasowe i następuje spadek stopy procentowej. Wynikiem zaś spadku stopy procentowej jest zwiększenie inwestycyj i podwyższenie skali popytu na pracę. Ale cel ten można osiągnąć prościej, bezpośrednio, przez zwiększenie ilości pieniądza i obniżkę stopy procentowej. Ponadto pośredni ten wpływ nie zawsze ma miejsce, jak np. w wypadku gdy elastyczność podaży pieniądza jest nieskończona (albo bardzo wielka) wobec czego w rezultacie obniżki płac nie dochodzi do wydatnej automatycznej zniżki stopy procentowej.

Na rynku pracy niema więc automatycznego mechanizmu, któryby zapewniał pełne zatrudnienie. Stan zatrudnienia jest wyznaczony przez wartość realną wydatków na konsumcję i inwestycje. Pierwsze zależą od dochodu społeczeństwa i obyczajów, dotyczących oszczędzania, drugie od rentowności inwestycyj i od stopy procentowej. Obyczaje dotyczące oszczędzania zmieniają się tylko powoli; dlatego glów-nem źródłem zmian dochodu i zatrudnienia jest zmiana ilości inwestycyj. Ilość inwestycyj jest wyznaczona przez skalę krańcowej rentowności inwestycyj i przez stopę procentową. Przez rentowność krańcową inwestycyj rozumiemy najwyższą rentowność, jaką może osiągnąć lokata dodatkowej jednostki inwestycyj. Ponieważ inwestuje się zawsze w lokatach najrentowniejszych, przeto rentowność lokat dodatkowych jest niższa od rentowności lokat poprzednich. Skala krańcowej rentowności inwestycyj jest więc malejąca. Ilość inwestycyj na jednostkę czasu jest taka, że krańcowa rentowność inwestycyj jest równa stopie procentowej. O ile bowiem jest wyższa, kapitaliści mogą powiększyć swój zysk przez zwiększenie inwestycyj, w wypadku zaś odwrotnym przez zmniejszenie. Przy danej skali krańcowej rentowności inwestycyj podstawową rolę przy wyznaczaniu stanu zatrudnienia odgrywa więc stopa procentowa. Ponieważ ta jednak zależy od ilości pieniądza, przeto ilość pieniądza wpływa na stan zatrudnienia i, co za tern idzie, na dochód realny społeczeństwa (wzgl. na wartość realną tranzakcyj).

Mając wyznaczony wpływ zmiany ilości pieniądza na stopę procentową i na dochód realny R (wzgl. na T), mamy tern samem wyznaczony jej wpływ na K (wzgl. na K'). Możemy wówczas z równania M = KPR, albo z równania M = K' P' T, wyznaczyć wpływ zmiany ilości pieniądza na poziom cen P albo P'. Prowadząc do obniżenia stopy procentowej, powiększenie ilości pieniądza powoduje, przy danych warunkach rentowności, zwiększenie popytu na inwestycje. Realny rezultat tego zwiększenia zależy jednak od stanu zatrudnienia. Jeżeli istnieje dostateczna ilość niezatrudnio-nej pracy i odpowiednich dóbr produkcyjnych (lub też możność zwiększenia produkcji tych ostatnich po stałym koszcie), to zwiększony popyt na inwestycje prowadzi do zwiększenia zatrudnienia i dochodu realnego R. Jeżeli płace pozostają niezmienione, nastąpi zwiększenie produkcji, a poziom cen pozostanie niezmieniony. Inaczej, gdy wszystkie czynniki produkcji są w pełni zatrudnione. Zwiększenie popytu na inwestycje nie może doprowadzić do zwiększenia produkcji i tylko podbija ceny. W rezultacie poziom cen P wzrasta proporcjonalnie do stosun-M

ku , czyli do MV (a P' proporcjonalnie

do MV’). Mamy wówczas pełną inflację. Wypadek pośredni zachodzi, gdy istnieją wprawdzie niezatrudnione czynniki produkcji, jednak ważne czynniki komplementarne są w pełni zatrudnione (np. brak robotników wykwalifikowanych lub ważnych metali, jak miedzi), albo też, gdy bezrobocie jest „dobrowolne", t. zn. można zwiększyć podaż pracy, ale tylko kosztem zaofiarowania wyższego wynagrodzenia, albo wreszcie gdy, naskutek działania prawa zmniejszającego się przychodu, wzrost pro-