Magazyn6a801

614 HISTORYCZNA SZKOŁA EKONOMJI SPOŁECZNEJ — HISZPANJA

wypływające z jednej jakoby drogi rozwoju cywilizacyjnego ludzkości, którą świadomą wolą można jedynie przyspieszać lub opóźniać i po której jedne narody zaszły już dalej, gdy inne mocno się zapóżniły. Był to bowiem okres ustalania się w całym świecie ustroju kapitalistycznego. Drogi historji narodów zbiegały się coraz bardziej. To niepowodzenie prób ustalenia historjozoficz-nej syntezy gospodarczego postępu narodów odwróciło tern bardziej myśl ekonomistów niemieckich obecnego stulecia od badania rozwoju całokształtów ustrojowych ku analizie statyki współczesnego życia społeczno-gospodarczego (Schumpeter) i jego psycholog j i (Liefman). Zatriumfowały kierunki „ścisłej nauki", poszukującej niezmiennych praw, choćby — jak powiedział Pa-reto — musiała ona zrezygnować z odpowiedzi na pytanie, jaki ustrój jest lepszy: komunistyczny czy liberalny. Ale w ostatnich dziesięcioleciach rozchodzą się drogi społeczno-ekonomiczne historji narodów. Poszczególne narody świadomym wysiłkiem przeobrażają swoje ustroje społeczno-gospodarcze. Powszechne się staje patrzenie na życie ekonomiczne od całości ku składowym jego elementom. I zjawia się znów — szczególnie dla narodów, które, jak Polska, muszą pod grozą zagłady wydobyć się z ustroju biernego kapitalizmu na poziom pełnej niezależności ekonomicznej — pilna potrzeba stworzenia nauki, mogącej dać odpowiedź na pytanie, jaki jest im potrzebny nowy ustrój, nauki więc o rozwoju całokształtów ustrojowych.

Stanisław Grabski.

Hiszpania.

I. Geografja i stosunki gospo darcie, i. Położenie geograficzne. 2. Rzeźba terenu. 3. Klimat. 4. Ludność. 5. Rolnictwo. 6. Hodowla i rybołówstwo. 7. Górnictwo. 8. Przemysł 1 handel. 9. Komunikacje. 10. Miasta. 11. Posiadłości hiszpańskie. II. Historja 1 sprawy polityczne. 1. Dzieje Hiszpunp do końca XVIII w. 2. Wiek XIX. 3. Panowanie Alfonsa XIII. 4 Rządy republikańskie. 5. Uwagi ogólne.

I. Geografja i stosunki gospodarcze.

1. Położenie geograficzne. H. zajmuje część półwyspu Pirenejskiego, zwanego także Iberyjskim, oddzielonego od pnia lądowego Europy wyniosłym łańcuchem gór Pirenejskich, których grzbietami biegnie jej granica polityczna z Francją i Andorrą (677 km). Od zachodu graniczy

H. z I'ortu gal ją na przestrzeni 987 km. Resztę granic (3 144 km) stanowią morza, a to: ocean Atlantycki z zatoką Biskajską oraz morze Śródziemne z cieśniną Gibral-tarską. Powierzchnia H. łącznie z wyspami Balearskiemi wynosi 504 902 km². Położenie H. na południowo-zachodnim krańcu Europy, sąsiedztwo kontynentu afrykańskiego i mas wodnych Atlantyku i m. Śródziemnego znajdują swe odbicie w klimacie Hiszpanji, a z nim w jej stosunkach ludnościowych i gospodarczych.

2.    Rzeźbo, terenu. H. jest krajem wyżynnym i górzystym. Większą część jej terytorjum zajmuje stara płyta mesety iberyjskiej, obramowana od południa i północy młodemi łańcuchowemi górami krawędziowani, a to Kordyljerami Betyckiemi i Sierra Nevadą na południu, oraz górami Kantaibryjskiemi i Pirenejami od północy. Wnętrze H. zajmują zrębowe góry wewnętrzne i krawędzie wyżyn jak Sierra Morena na południu, Sierra Cuenca na wschodzie, Sierra de Gredos, de Guadarra-ma i góry Toledo w środku kraju. Wśród tych pasm górskich, sięgających szczytami od 1 500 m do 3481 (Mulhacen w Sierra Nevadzie), na iberyjskiej mesecie rozpo ścierają się wzniesione od 600—900 m n. p. m. wklęsłe, rozległe wyżyny Starej Ka-stylji od północy i Nowej Kastylji na południowym wschodzie, zajmujące znaczną część powierzchni kraju. Do znaczniejszych nizin zaliczyć należy nizinę Aragońską, nizinę Guadalquiviru oraz ograniczone w swej powierzchni niziny wybrzeża śródziemnomorskiego.

3.    Klimat. Część północno-zachodnia H. posiada łagodny klimat oceaniczny, obfitujący w opady atmosferyczne (1 000—1 500 mm rocznie), co wobec górzystości terenu sprzyja rozwojowi szaty leśnej i hodowli. Środkowa część H. posiada klimat wybitnie kontynentalny, charakteryzujący się gorącemi latami i mroźnemi zimami (skrajna temperatura okresu zimowego dochodzi do —2i°C) przy umiarkowanych opadach atmosferycznych. Urodzajna gleba sprzyja tu w wielu okolicach uprawie zbóż. Południe H. i niziny nadbrzeżne leżą w strefie klimatu śródziemnomorskiego, który obok zbóż sprzyja uprawie winnej latorośli, oliwki, owoców południo wych, w wyższych zaś regjonach dębu korkowego i t. p. W części środkowej, nade-wszystko zaś na południu H. ilość opadów