Magazyn6701

31

NEOKLASYCZNA SZKOŁA W EKONOMICE

cowego z kosztem krańcowym. W rezultacie więc produkt każdej firmy jest traktowany jako osobne dobro, na które istnieje osobna skala popytu, a każda firma jest traktowana jako monopolista, sprzedający oddzielne dobro. Władza monopolisty jest jednak ograniczona możnością konsumentów zastąpienia danego dobra przez inne, t. j. przez produkty innych firm.

Teorja niedoskonałej konkurencji oznacza więc przeniesienie punktu ciężkości od analizy przemysłu do analizy firmy. Jeżeli jednak istnieje wolny dostęp nowych firm do przemysłu (przy niedoskonałej konkuren cji „przemysł" oznacza zespół firm, wytwarzających produkty „podobne", t. j. wysoce zastępcze), równowaga przemysłu ustali się tylko wtedy, gdy cena jest równa kosztowi przeciętnemu. Inaczej bowiem nowe firmy będą wchodziły do przemysłu albo stare ulegały likwidacj i. Jeżeli więc zarówno poszczególne firmy jak i przemysł są w równowadze, dwa warunki muszą być spełnione: i) równość utargu krańcowego oraz kosztu krańcowego, 2) równość ceny i kosztu przeciętnego. Ponieważ jednak (poza wypadkiem szczególnym wolnej konkurencji) utarg krańcowy jest mniejszy od ceny, przeto koszt krańcowy w sytuacji takiej jest mniejszy od kosztu przeciętnego. Teorja kosztów zaś uczy, że w takim razie firma produkuje poniżej swej produkcji optymalnej, która ma miejsce, gdy koszt krańcowy jest równy kosztowi przeciętnemu (wówczas bowiem koszt przeciętny jest najniższy). Skoro produkcja każJej firmy jest poniżej optimum, to liczba firm w przemyśle jest powyżej optimum. Jednakże mimo swej pozycji monopolistycznej firmy nie osiągają zysku (poza oprocentowaniem kapitału, premją za ryzyko i t. p.), ponieważ cena jest równa kosztowi przeciętnemu. Pozycja mono-policzna objawia się tylko w wyższych cenach oraz w wyższych kosztach, spowodowanych ograniczeniem produkcji firm poniżej optimum. Z punktu widzenia społecznego jest to marnotrawstwem.

W interesie każdej firmy leży wzmocnienie jej stanowiska monopolicznego przez utrudnienie zastąpienia jej produktów przez produkty firm konkurencyjnych. Cel ten zostaje osiągnięty przez zróżniczkowanie produktu i przez reklamę. Każda firma stara się o to, żeby produkt jej różnił się od produktu innych firm, aby trudniej go było zastąpić. Reklama zaś ma na celu utrudnienie substytucji przez wytworzenie opinji o odrębności i jedyności produktu danej firmy. Dlatego firmy ponoszą specjalne koszty dla utrudnienia substytucji swych produktów. Koszty te określamy mianem kosztów zbytu (sel-ling cost). Rozmiar ich zostaje wyznaczony przez warunek, że krańcowy koszt zbytu jest równy spowodowanemu przezeń krańcowemu utargowi. Z punktu widzenia społecznego reklama i zróżniczkowanie produktu są marnotrawstwem, nietylko ze względu na bezpośredni koszt zbytu, który się z niemi łączy, ale także dlatego, że prowadzą do produkowania niepotrzebnie wielkiej ilości odmian tego samego produktu, co często wyklucza produkcję masową i podraża koszt produkcji. Opinja publiczna zazwyczaj łączy to marnotrawstwo z wolną konkurencją, należy je jednak przypisać niedoskonałej konkurencji.

Teorja niedoskonałej konkurencji rzuca też nowe światło na zjawisko, które dawniejsza ekoncmja określała mianem „frykcyj". Rola frykcyj miała polegać na powodowaniu pewnych odchyleń od teoretycznej równowagi. Odchylenia te były wyznaczone wielkością i charakterem frykcyj. Teorja niedoskonałej konkurencji nadaje „frykcjom" nową rolę. Są one źródłem ograniczenia konkurencji oraz monopolu. Dla wzmocnienia swego stanowiska monopolicznego firmy produkują frykcje celowo. Frykcje stają się źródłem zysku, mają swoją cenę i koszt produkcji, jednem słowem: stają się towarem. Poważna część zasobów produkcyjnych społeczeństwa służy, zamiast zaspokojeniu potrzeb, produkcji frykcyj i monopolu.

6. Teorja pieniądza. Angielski odłam szkoły neoklasycznej, szkoła w Cambridge, przyczynił się też wydatnie do rozwoju teorji pieniądza. Cechą charakterystyczną rozwiniętej w Cambridge teorji pieniądza jest podejście do zagadnienia zapomocą zwykłego aparatu szkoły neoklasycznej, mianowicie zapomocą pojęcia podaży i popytu. Podaż pieniądza, to zarówno ilość środków płatniczych o zdolności do zwalniania od zobowiązań, uznanej przez prawo (legał tender), jako też środków innych, zwłaszcza depozytów bankowych. Robertson i Pigou rozwinęli szczegółowo teorję, że banki „tworzą" kredyt i w ten sposób wpływają na podaż pieniądza. Oryginalnym dorobkiem