Magazyn6401

28

NEOKLASYCZNA SZKOŁA W EKONOMICE

biciem procesu głębszego, mianowicie zrównania krańcowej użyteczności i krańcowej disutility.

Teorja kosztów realnych napotkała na silny sprzeciw ze strony przedstawicieli teorji kosztów alternatywnych (alternatwe cost, opportunity cost), reprezentowanej przez Wicksteed’a oraz wielu ekonomistów amerykańskich (zwłaszcza Green, Davenport, później Knight) i która też jest teorją szkoły austrjackiej (zwłaszcza Wiesera). Teorja kosztów alternatywnych twierdzi, że przyczyną, dla której każdy przemysł lub każda firma musi płacić cenę za używane przez się dobra produkcyjne, jest możność użycia tych dóbr dla innych celów, t. j. dla wytwarzania innych produktów albo dla konsumcji, czyli możność użycia alternatywnego. Z punktu widzenia społecznego kosztem użycia dobra produkcyjnego w danej produkcji jest konieczność wyrzeczenia się jego alternatywnego użytku. Koszt zaś pieniężny reprezentuje sumę, jaką trzeba płacić za dobra i usługi produkcyjne, aby je przeciągnąć od użytków alternatywnych. Ponieważ suma ta zależy od skal popytu na użytki alternatywne, przeto skala podaży dóbr i usług produkcyjnych zależy od skal popytu na ich produkty (i ewentualnie też na ich bezpośredni konsumcyjny użytek), a nie od ich disutility. Skale popytu zaś zależą od skal użyteczności tak, że w ostatniej instancji, należy interpretować koszty jako poświęcone użyteczności alternatywne. Teorja ta prowadzi do zastąpienia dualizmu teorji Marshalla przez teorję monistyczną, wypro wadzającą zarówno podaż jak i popyt z tej samej zasady, mianowicie z zasady użyteczności krańcowej.

Teorja kosztów alternatywnych nie neguje istnienia disutility pracy (chociaż przedstawiciele tej teorji małą do niej przywiązują wagę ekonomiczną), lecz rozpatruje ją również jako koszt alternatywny, mianowicie koszt wyrzeczenia się odpoczynku i t. p. Podobnie, disutility „czekania" da się wyrazić w formie kosztu alternatywnego. Wpływ teorji kosztów alternatywnych wśród przedstawicieli szkoły neokla-sycznej wzrasta i Pigou, następca Marshalla, tylko bardzo rzadko robi użytek z pojęcia disutility. Teorja kosztów realnych była jednak przystosowana do metody równowag cząstkowych, natomiast teorja kosztów alternatywnych wymaga rozpatrywania układu gospodarczego jako całości. To też przesuwając się ku teorji kosztów alternatywnych szkoła neoklasyczna przechodzi do analizy równowagi ogólnej.

4. Równowagi przejściowe i ostateczne. Szkoła neoklasyczna nie ogranicza się do ustalenia warunków równowagi, lecz bada również proces tworzenia się równowagi. Punktem wyjścia jest tutaj przeprowadzone przez Marshalla rozróżnienie kosztów stałych (supplementary cost) od kosztów bieżących (pritne cost). Pierwsze są związane z istnieniem stałego i trwałego aparatu produkcyjnego, są to więc koszty amortyzacji i utrzymania aparatu technicznego, budynków i t. p. oraz koszty personelu administracyjnego, drugie zaś zmieniają się wraz ze stopniem wykorzystania tego aparatu, stanowią więc koszty surowców, robocizny i t. p. Bezpośrednim skutkiem zmiany popytu na rynku jest zmiana stopnia wykorzystania istniejącego aparatu produkcyjnego. Dopiero po dłuższym okresie czasu, o ile warunki rynkowe nie ulegną zmianie, stały aparat produkcyjny ulega dostosowaniu do nowej sytuacji popytu, mianowicie rozszerzeniu lub likwidacji. W pierwszym wypadku możemy mówić, że firmy i przemysł adaptują się częściowo do nowej sytuacji rynkowej, w drugim wypadku, że adaptują się całkowicie. Na tej podstawie Marshall odróżnia skale kosztów i skale podaży w warunkach częściowej adaptacji, przy której aparat produkcyjny pozostaje niezmieniony, od skal kosztów i podaży przy adaptacji całkowitej, przy której aparat produkcyjny ulega dostosowaniu do nowej sytuacji. Pierwsze nazywa kosztami i podażą krótkookresowemi (short period), drugie zaś długookresowe-m i (long period). Różnica między okresem długim a krótkim, to różnica między czasem potrzebnym do adaptacji całkowitej, a czasem potrzebnym do adaptacji częściowej. W długim okresie cały aparat produkcyjny jest zmienny i ulega dostosowaniu. Dlatego w długim okresie wszystkie koszty są bieżące. Koszty stałe istnieją tylko w krótkich okresach.

Rozróżnieniu między skalą podaży krótkookresową i długookresową odpowiada