Magazyn6301

139

FASZYZM

Pierwszy gabinet Mussoliniego (30 X.

1922)    nie był gabinetem o wyłącznie faszy-stowskiem obliczu; w jego skład weszli reprezentanci kilku „narodowych" partyj, przedewszystkiem nacjonaliści (Federzoni, De Stefani, Ciano, Acerbo) oraz przedstawiciele armji (mai szalek Diaz) i marynarki wojennej (Thaon di Revel). O rządach „monopartji" nie było jeszcze mowy, ale niewątpliwą stała się zarówno dyktatura Mussoliniego, jako szefa rządu, jak i dyktatura stronnictwa faszystowskiego w państwie, zorga-nizowanem coprawda jeszcze nadal na podstawach demokratyczno-liberalnego „Statutu" z r. 1861. W tej pierwszej fazie rządów Mussoliniego (30. X. 1922 — 3. I. 1925), poza pewnemi tymczasowemi zarządzeniami w zakresie stowarzyszeń i prasy oraz kilku ważnemi reformami w dziedzinie administracji i kolejnictwa, na podkreślenie zasługuje przedewszystkiem: powołanie do życia „Gran Consiglio del Fascismo"; zorganizowanie zbrojnych oddziałów faszystowskich („sąuadre") w „Milizia Volontaria per la Sicurezza Nazionale" (w styczniu

1923) ; antymasońska uchwała Wielkiej Rady z dnia 13 lutego 1923; reforma szkolnictwa dokonana przez ministra Gentilego w r. 1923; wreszcie wstępne zarządzenia celem utworzenia faszystowskich związków zawodowych. Dnia 25 stycznia 1924 ukazał się dekret, rozwiązujący Izbę deputowanych, a nowe wybory, przeprowadzone na podstawie zmienionej ordynacji, przyniosły zwycięstwo faszystom i skoalizowanym z nimi odłamom paru dawnych stronnictw (liberałów, demokratów i katolików; partja nacjonalistyczna zlała się z faszystowską zaraz po „marszu na Rzym"). Opozycja zorjen-towała się, że Mussolini, wsparty o większość parlamentarną, w szybkiem tempie osiągnie wyłączność wpływu na sprawy państwowe i utrwali swe rządy drogą zmiany ustroju konstytucyjnego. Zdecydowała się tedy na odparcie ataku przez mobilizowanie antyfaszystowskiej opinji publicznej w bezwzględnie krytycznych i namiętnych przemowach swoich deputowanych. Na pomoc oponentom przyszły wykroczenia skrajnego skrzydła faszystów, zwłaszcza mord, dokonany na osobie socjalistycznego posła, Matteottiego (12 czerwca 1924). W kraju zawrzało. Prasa opozycyjna prześcigała się w piętnowaniu „bezprawia i gwałtów" czarnych koszul. Antyfaszystowscy posłowie opuścili parlament (t. zw. secesja na Awentyn) i uzasadnili ten krok względami obrażonej moralności. Sytuacja Mussoliniego, zajętego walką z opozycją i z fermentami w łonie własnej partji, stawała się trudna i tem tłumaczy się półroczny zastój w procesie „faszystyzacji" ustroju pań stwowego.

Stan ten jednak nie trwał długo. Zakończyła go stanowcza mowa Mussoliniego z dnia 3 stycznia 1925 r., w której zapowiedział nieubłaganą walkę z oponentami i ogłosił decyzję doprowadzenia do końca wytyczonych przez siebie celów. Mowa ta zainaugurowała okres rekonstrukcji Włoch na podstawach wyłączności faszystowskiego programu. W próżnię uderzały odtąd protesty obrońców liberalizmu i demokracji (np. „protest intelektualistów-antyfaszystów" z 1925 r.); wprost przeciwny zamierzonemu skutek wywoływały coraz częstsze zamachy na życie Mussoliniego (zamach Zaniboniego 4. XI. 1925, pani Gibson 7. IV. 1926, Giovanniniego 11. IX. 1926, Zamboniego 31. X. 1926). Działalność prawodawcza faszyzmu rozwijał? się z przyspieszonym rozpędem, a czuwał nad nią Mussolini przy pomocy t. zw. „Komisji Osiemnastu" („Com-missione dei 18“) i ministra sprawiedliwości Alfreda Rocco. Dochodzą wówczas do skutku ustawy zasadnicze („le leggi fascistissime"). Są między niemi postanowienia dotyczące ochrony osiągniętych przez rewolucję zdobyczy: ustawa o „la difesa dello Stato" z przywróceniem kary śmierci, dn. 25. XI. 1926; ustawa zakazująca nale • żenią do tajnych związków, zwłaszcza do masonerji, dn. 25. XI. 1925; ustawa o politycznych emigrantach („fuorusciti") dn. 10. I. 1926. Inne ustawy zmierzają już do ostatecznej „faszystyzacji" organów państwowych i podstawowych zasad konstytucji: ustawa o prerogatywach szefa rządu („il Capo del governo“) dn. 24. XII. 1925; ustawa o prawodawczych uprawnieniach władzy wykonawczej dn. 31. I. 1926; ustawa o zadaniach Wielkiej Rady Faszystowskiej, dn. 9. XII. 1928 i 14- XII. 1929; różne ustawy o stosunku pracodawców do pracobiorców, o korporacjach i Radnie korporacyjnej; przepisy ustawodawcze o prasie. Pogłębiający się proces powstawania „totalnego" państwa faszystowskiego charakteryzują przedewszystkiem następujące etapy: ogłoszenie Karty Pracy („La