Magazyn6701

143

FASZYZM

zapewniali, iż „faszyzm nie jest towarem eksportu zagranicznego" („non e merce di esportazione“). Obecnie Mussolini (w mowie z dn. 27 października 1930) stwierdza, że faszyzm, „jako idea, doktryna i forma ich realizacji, ma charakter powszechny" („il fascismo in ąuanto idea, dottrina, realizzazione, e universale“); — że „wiek XX będzie wiekiem potęgi Wioch i wiekiem faszyzmu" (mowa z 25. X. 1932); — że „przyszła Europa będzie Europą faszystowską, biorącą natchnienie z doktryny i praktyki faszyzmu włoskiego" (mowa z dn. 27. X. 1930). Oficjalne podręczniki partji faszystowskiej notują postępy „faszysty-zacji Europy i świata" („fascistizzazione del mondo"), wymieniając przedewszystkiem ustrój Trzeciej Rzeszy niemieckiej, konstytucję Austrji z dn. 24 kwietnia 1934 r., konstytucję Portugalji z dn. 19 marca 1933 r. konstytucję Polski z dn. 23 kwietnia 1935 r.

Literatura : Ercole Fr,: La Riooluzione (ateista. Palermo 1936 — Enola N. D.s Origini e dottrina del fascismo. (Guide biblio-grafiche). Firenze 1936. — Loret M.: Italja współczesna. Rzym 1932. — Musaolinis La dottrina del fascismo. Milano 1936. — Tern&m Scritti e Discorsi (Edizione definitira). — Ludtcig £.; Colloęui eon Mussolini. Milano 1933. — Operę sul fascismo. (wyd. Bibljoteki Parlamentu faszystowskiego), Roma 1934. — Partito Nazionale Fascista: Testi per i corsi di preparazione pólitica. Roma 1936. — Przegląd Współczesny, Kraków sierpień i wrzesień 1930. — Solmi A.x La gmesi del fascismo. Milano 1933. — WędMewic* St.i Faszyzm a kultura intelektualna Włoch powojennych. Kraków 1930.

Stanisław Wędklewicz.

II. Gospodarcze oblicze faszyzmu.

1. Uwagi historyczne. Światopogląd, doktryna i program gospodarczy faszyzmu włoskiego wypływają z syndykalizmu i nacjonalizmu. Syndykalizm włoski, wyrastając z wczesnego socjalizmu francuskiego (Saint-Simon) i opierając się na Sorelu, był ruchem społecznie radykalnym, a nawet rewolucyjnym, który stawiał sobie za cel stworzenie państwa i rządu producentów. Nacjonalizm gospodarczy był prądem bardziej zachowawczym, zwracającym baczną uwagę nietylko na pracę fizyczną, ale także na umysłową, na wynalazczość, zdolności artystyczne i organizacyjne narodu włoskiego. Faszyzm ze wspomnianych dwóch prądów, wykazujących duże sprzeczności, stworzył jeden zwarty i jednolity system. Przeciwstawił się z jednej strony komunizmowi, uznając znaczenie religiji, rodziny, prawa własności i dziedziczenia, a zamiast walki klasowej stawiając zasadę solidarności i sprawiedliwości społecznej, z drugiej jednak strony uznał za błędne twierdzenie liberalizmu, jakoby wolność w życiu gospodar-czem prowadziła ludzkość do szczęścia i dobrobytu. Wolność w jego ujęciu to swawola najsilniejszych, a więc życie gospodarcze musi być regulowane przez państwo w myśl interesów gospodarczych narodu. Faszyzm uważa się za ruch rewolucyjny, za obóz ludzi czynu, nie wahający się przed użyciem siły dla regulowania zagadnień społecznych i gospodarczych. Krępowałyby go zbyt sztywne zasady, nieuwzględniające należycie praw rozwojowych organizmu gospodarczego, to też w pierwszych kilku latach swego istnienia nie stworzył żadnej zwartej doktryny, dostosowując się do potrzeb chwili. Okazało się to na dłuższą metę niemożliwe do utrzymania. W r. 1927 Wielka Rada Faszystowska ogłosiła uroczyście zbiór zasad przebudowy życia społecznego i gospodarczego, słynną „Kartę Pracy". Owa „Carta del Lavoro“ stoi ponad konstytucją, podobnie jak francuska „Deklaracja praw człowieka i obywatela" z 1789 r. Karta Pracy podkreśla znaczenie sprawiedliwości w rozdziale dóbr, a dyscypliny i spokoju w harmonijnym procesie wytwórczości. Szereg późniejszych aktów ustawodawczych i rozporządzeń tworzy powoli i stopniowo z Włoch państwo korporatywne t. j. państwo wytwórców, zrzeszonych w związki zwane korporacjami, w których zgodnie przy jednym stole zasiadają przedstawiciele robotników i pracodawców.

2. Gospodarstwo korporatywne. Gospodarka korporatywna stawia sobie za cel wszechstronny a harmonijny rozwój sił wytwórczych narodu. Społeczeństwo nie jest zbiorowiskiem luźnych jednostek, z których każda biegnie za swym ciasno pojętym interesem, ale pewnego rodzaju organizmem gospodarczym, w którym każda grupa wytwórcza ma określone zadanie i miejsce. Interes ogólny stoi, jako coś odrębnego, ponad interesem grupy i jednostki. W razie zachodzącej sprzeczności zwycięża wzgląd na dobro ogólne. Prowadzi to naturalnie do gospodarowania według pewnego planu, do nadzorowania, a nawet czasami do kierowania pracą grup i jednostek. Ograniczenie wolności jednostki przejawia się w swo-istem pojmowaniu prawa własności, jako pewnego rodzaju funkcji społecznej. Z własnością łączą się w równej mierze prawa, jak i obowiązki. Właściciel ze względu na