Magazyn6
8401

876

DŁUG PAŃSTWOWY

snej polityki, nie jest w możności amortyzowania długu, a przeciwnie idzie dalej po drodze zadłużania się.

7. Oprocentowanie. Wysokość oprocentowania, przy którem państwo może zaciągnąć dług, musi w zasadzie odpowiadać stopie rynkowej. Bardzo często jednak państwu zależy na nieprzekrocze-niu pewnej nominalnej stopy procentowej, która jest niższa od tej, jakiejby w danej chwili wymagała sytuacja na rynku. Może tu chodzić o niedeprecjonowanie poprzednich pożyczek państwowych, albo też ogólne względy prestiżu kredytu państwowego. W tych wypadkach państwo ma tylko dwa wyjścia: albo odwołać się do innych motywów działania u swych obywateli, niż motywy gospodarcze, np. do ich uczuć patrjo-tycznych, albo też zaofiarować różnicę pomiędzy stopą nominalną, a tą, któraby odpowiadała warunkom rynku w formie innej, mniej lub więcej ukrytej. Ta ostatnia ewentualność zdarza się tak często, że stała się prawie regułą. Najróżniejsze zresztą sposoby są tu stosowane. Emisja może być zrobiona poniżej pari, albo też wykup odbywa się powyżej pari. W pierwszym wypadku posiadacz otrzymuje procent od nominalnej sumy obligacji, za którą zapłacił sumę mniejszą, czyli w rzeczywistości otrzymuje wyższy procent od wyłożonych pieniędzy. Ponadto, jeśli dług jest amortyzacyjny, otrzymuje przy wykupie premję w wysokości różnicy pomiędzy wartością nominalną obligacji i ceną, którą za nią zapłacił (t. zw. kursem emisyjnym). W wypadku drugim otrzymuje przy wykupie premje poza wartością nominalnej obligacji. Premja ta reprezentuje skapitalizowaną różnicę pomiędzy procentem nominalnym pożyczki, a tym, któryby ściśle odpowiadał warunkom rynku w czasie emisji. Obok tego często stosowane jest zwolnienie odsetek od podatku. Pozornie wydawałoby się obojętne, czy państwo zapłaci wyższe odsetki i pobierze potem podatek, czy też od-razu wypłaci mniejszą kwotę bez żadnych obciążeń. W rzeczywistości jednak tak nie jest, gdyż stopę podatku państwo może zmienić, wyłączenie zaś jest definitywne. Ponadto wyłączenie ma szczególne znaczenie przy globalnych podatkach progresywnych. Wyłączenie od podatków naprawdę uzasadnione jest tylko w stosunku do długu zagranicznego, gdyż niema racji, by oby watel obcego państwa podlegał podatkom, nakładanym przez państwo, któremu pożyczył swój kapitał.

O ile państwo stosuje zwolnienie od podatków w stosunku do swego długu wewnętrznego, a jednocześnie dług ten jest duży i wzrasta, to w pewnym momencie państwo może się znaleźć w takiej sytuacji, że coraz większa część dochodów jego obywateli przestaje być opodatkowana. Sytuacja taka może doprowadzić do tego, że pod wpływem konieczności państwo przechodzi, przynajmniej na pewien czas, do porządku dziennego nad udzielonem zwolnieniem. Miało to miejsce np. we Francji w r. 1935.

Obniżenie oprocentowania długu państwo uzyskuje w drodze konwersji. Konwersja powinna być dobrowolna i w najprostszej formie polega na zaproponowaniu wierzycielowi do wyboru: albo zamiany posiadanych przez niego tytułów na tytuły niżej oprocentowane, albo też spłaty kapitału. Wierzyciel wybiera zamianę, jeżeli warunki rynku są takie, że nie ma on interesu w przyjęciu spłaty. Z reguły konwersja może mieć miejsce, gdy tytuły długu konwertowanego notowane są na giełdzie powyżej pari. Znane są jednak wypadki, gdy konwersja się udała, pomimo że ten waru nek nie był wypełniony.

Państwo może dokonać konwersji, o ile ma prawo w danym momencie spłacić dług. Przy długu wieczystym prawo to z reguły zawsze istnieje. Przy długu amortyzacyjnym, o ile niema w warunkach pożyczki specjalnych postanowień, kwestja zależy od ogólnych postanowień w sprawie przedter minowej spłaty długów obowiązującego w danym kraju prawa cywilnego.

Niekiedy państwo samo ogranicza swe prawo przeprowadzania konwersji. Tak np. robi to z reguły Francja, dając zapewnienie, że dana pożyczka nowoemitowana albo konwersyjna przez pewną ilość lat nie będzie mogła być skonwertowana. Daje to pewność stałego dochodu posiadaczowi przez pewną ilość lat, nawet o ile ogólna stopa procentowa w kraju ulegnie zniżce.

Poza amortyzacją konwersja jest jedyną drogą, którą państwo może zmniejszać ciężar obsługi swego długu bez naruszania swego kredytu.

Literatura: Hargeatwn The National debt. London 1930. — G.t Couri de teimce des finances. Parii 1922, —