Magazyn67501

371

GIOLITTI GIOYANNI — GLEBY

(1889) na pierwszy plan wysunął zrównoważenie budżftu. W latach następnych wielokrotnie piastował różne teki ministerjalne i kierował szeregiem gabinetów. Wytrawny mistrz gry politycznej na gruncie ówczesnego parlamentaryzmu, był wcieleniem liberalnej zasady „laisser faire“. Pozostawiając obywatelom „jak najszerszą swobodę w gra nicach prawa", uważał za sprawę prywatną częste i ostre podówczas zatargi między pracodawcami a robotnikami, poprzestając na przestrzeganiu porządku publicznego. Stąd też później stał się dla faszyzmu jednym z symbolów minionej i przezwyciężonej epoki, wywołując wiele ocen krytycznych. Raz skłonny do ustępstw na rzecz lewicy, by przeciwdziałać konserwatywnej reakcji, to znowu bliski tendencjom umiarkowanym i chętny sprzymierzeniec sfer katolickich, byle stłumić rosnącą demagogję radykałów, bez nadmiernych skrupułów umiał się posługiwać wyborami. Nie zdołał położyć tamy fali strajków, które zalewały kraj, ale stając przeciwko plutokracji i czyniąc zadość niektórym postulatom socjalizmu, wcisnął go w ramy parlamentarne i odebrał mu sporo bojowego rozmachu. Odnowiciel trój-przymierza, pojmowanego defensywnie, był zdecydowanym pacyfistą, zwłaszcza od chwili, gdy w wojnie libijskiej zetknął się z trudnościami wojskowej i dyplomatycznej natury. Obarczono go też zarzutem, że nie przygotował kraju do wielkich wydarzeń najbliższej przyszłości. Nie uważając Włoch za dostatecznie silnego partnera w zatargu światowym przeciwny był ich interwencji zbrojnej, musiał ustąpić jednak przed biegiem wypadków. Jego powrót do władzy w r. 1920 był próbą nawrotu do starych metod, nie mogących już sprostać trudnościom nowych czasów. W czerwcu 1921 Giolitti wycofuje się ostatecznie z życia politycznego, a wobec niemiłego sobie faszyzmu umie zachować spokój i lojalność. Ogłosił pamiętniki: Memorie della m i a v i t a (1922), przełożone na język francuski i niemiecki.

Mieczysław Brahmer.

Gips.

G. (CaSO* 2H2) jest skałą zbitą lub porowatą, w stanie czystym przejrzystą, niekiedy zabarwioną szaro lub niebieskawo. Posiada doskonałą łupliwośc, w szczelinach tworzy odmiany włókniste. Twardość 1,5 do 2.

G. występuje w kryształach lub pokładach, często w towarzystwie złóż solnych. Jest on osadem wód morskich, jeziornych lub rzecznych wysychających. Gips posiada duże znaczenie praktyczne: gips palony (ogrzany do 180⁰) służy za materjał do odlewów (sztu-katerje); odmianą gipsu ziarnistego jest alabaster, nieco przejrzysty, dający się szlifować. Gipsy w Polsce występu ą w kotlinie Nadnidziańskiej (np. w Busku), w utworach mioceńskich okolic Krakowa, w Przeworsku (alabaster) i na Podolu (największe w Polsce groty w Krzywczu i Bilczu, złoża alabastru w Niżniowie, Buczaczu i Haliczu).

Mieczysław Klimaszewski.

Gleby.

Glebą nazywamy luźny materjał skalny, tworzący najbardziej zewnętrzną partję skorupy ziemskiej. Głębsza partja zwietrzeliny nosi nazwę podglebia. Gleba, która jest produktem wietrzenia skał, znajduje się albo w miejscu swego powstania (gleba pierwotna, eluwjalna), albo też została na to miejsce przeniesiona (gleba wtórna, dy-luwjalna). Rozróżniamy gleby zależnie od składników: kamienistą, szutrową, piaszczystą, ziemistą, oraz według budowy petrograficznej: ilaste, gliniaste, wapienne, mar-gliste, humusowe, torfiaste. Charakter gleby zależny jest od klimatu, który warunkował wietrzenie. W klimacie umiarkowanym występują gleby humusowe, w klimacie podzwrotnikowym — gleby laterytowe.

Gleba jest konieczna dla rozwoju życia na ziemi, w odpowiednich bowiem warunkach rozwija się na niej wegetacja roślinna. Urodzajność gleby zależy od jej składu chemicznego i struktury. Najlepszą strukturą jest taka, która pozwala na najJłuższe zachowywanie wilgoci, przepuszczanie powietrza i przewodzenie ciepła.

Na obszarze Polski S. Miklaszewski wyróżnia 24 rodzaje gleb. W Polsce południowej występują gleby, zawierające węglan wapnia t. zw. rędziny (Wyżyna Małopolska, Lubelska, Roztocze, Wołyń, Podole). Gleby te są związane z występowaniem wapieni lub marglów. W obszarach uległych zlodowaceniu dyluwjalnemu i pokrytych materjalem polo-dowcowym (Polska północna) występują na dużych przestrzeniach piaski w wojew. po-morskiem, kieleckiem, warszawskiem, bialo-stockiem i in. Najbardziej rozpowszechnionym rodzajem gleby w płn. Polsce są bie-

24*