Magazyn61301

1009

MUZEA — MULLER ADAM HEINRICH

na pierwszem miejscu wymienić wypada muzea poświęcone rozwojowi wynalazków, przedewszystkiem komunikacji (muzea kolejowe, pocztowe i t. p.). W ostatnich latach powstaje coraz więcej muzeów filmowych.

Do XVIII stulecia muzea były instytucjami prywatnemi, jak również inicjatywa ich zakładania wychodziła od osób prywatnych. W ciągu XIX stulecia większość zbiorów przeszła z rąk prywatnych właścicieli do rąk rządów. Inicjatywa zakładania zbiorów również coraz częściej zaczęła wychodzić od rządu lub samorządów.

Największe muzea świata i najbogatsze znajdują się w Europie. Włochy, Anglja, Francja i Niemcy posiadają w tym względzie przodującą rolę. We Francji i Anglji największe muzea znajdują się w stolicach krajów (Luwr, Muzeum Brytyjskie) podczas gdy we Włoszech i w Niemczech, zgodnie z rozwojem historycznym tych państw wielkie muzea znajdują się również poza stolicami (Uffizia we Florencji, muzeum Brery w Medjolanie obok muzeum Watykańskiego i galerj i Borghese w Rzymie — Galerje w Dreźnie i w Monachjum, muzea Wiedeńskie obok Muzeum cesarza Fryderyka w Berlinie).

Muzea polskie nie należą ani do najbogatszych ani do najstarszych. Brak bytu państwowego w XIX wieku zahamował w nas wszelką inicjatywę na tern polu, tak dalece, że większość kraju w chwili odzyskania niepodległości pozbawiona była zupełnie muzeów. Istniejące w Polsce muzea (poza terenem zaboru austrjackiego) posiadały charakter prywatnych kolekcyj. Ani rząd rosyjski, ani niemiecki nie chciały się zgodzić na zakładanie muzeów będących własnością publiczną. Co więcej, całe kolekcje wywożono z Polski do Rosji, skąd częściowo udało się je odzyskać traktatem ryskim. Najstar-szem polskiem muzeum jest muzeum XX Czartoryskich w Krakowie, założone w Puławach przez ks. Izabelę Czartoryską. Przeniesione w roku 1831 do Paryża zbiory puławskie pomnożone wróciły do Krakowa w roku 1876. Za wzorem Czartoryskich powstały w XIX stuleciu kolekcje Ossolińskich i Lubomirskich we Lwowie, Krasińskich, Przezdzieckich, Zamoyskich w Warszawie, Mielżyńskich i Raczyńskich w Poznaniu, Potockich w Krakowie, z których większość złączona jest z bibljotekami. Te kolekcje pełniły u nas przez długi czas

Eneyktopedja nauk politycznych.

rolę muzeów. W zaborze austrjackim po uzyskaniu autonomji działo się lepiej. W roku 1866 przyszło do założenia Muzeum Uniwersytetu Jagiellońskiego, pierwszego publicznego muzeum w Polsce. Potem w roku 1874 powstało Muzeum Narodowe w Krakowie, poczem utworzyły się muzea we Lwowie i w Tarnowie.

Z chwilą odzyskania niepodległości rozpoczęto organizować w całym kraju, z stolicą na czele, muzea wszelkiego typu. W chwili obecnej posiadamy w Polsce szereg wielkich instytucyj muzealnych, z których dwie, t. j. Muzeum Narodowe w Warszawie oraz wnętrze odnowionego zamku na Wawelu stanowią prawdziwą chlubę polskiej muzeologji. Kraj cały pokryły gęsto muzea regjonalne, diecezjalne, etnograficzne. Posiadamy również szereg muzeów przyrodniczych technicznych i specjalnych, starając się i na tern polu nadrobić braki przeszłości. Ogólna cyfra polskich muzeów wynosi około 150.

Ważnym działem życia współczesnych muzeów są magazyny i pracownie. Praca naukowa muzeów polega przedewszystkiem na systematyzowaniu zbiorów, oznaczaniu ich oraz ogłaszaniu katalogów i wyników badań. Wszystkie większe muzea wydają specjalne wydawnictwa, w których są publikowane przedmioty muzealne i studja nad niemi. Oprócz tej ściśle naukowej pracy muzea prowadzą szeroki dział popularyzacji wiedzy. Pod tym względem muzea amerykańskie stoją na wysokim poziomie, a w ostatnich latach dorównały im muzea europejskie. Urządza się specjalne odczyty, oprowadzania, ćwiczenia, na których słuchacze poznają materjał muzealny, objaśniony przez fachowca. Jest to niezwykle ważna dziedzina działalności nowoczesnych muzeów, często pracujących w porozumieniu ze szkołą.

Literatura: Chtcaletcik: Zbiory polskie. Warszawa 1927. — Hamburg*rs Museumskunde. Breslau 1924. — „Museion*\ paris (od 1902). — „TAe Museum JournalLondon (od 1902). — „MuseumskundeBerlin (od 1902).— „Pamiętnik muzealnyWarszawa (od 1932). — Polegnę. „Reper-toire intemational des Mu*6es^u. Paris 1935. — Sehiouaarj Die Kunst- und Wunderkammem. Leipzig 1908.

Karol Estreicher.

Muller Adam Heinrich.

M. urodził się w r. 1779 w Berlinie, zmarł w Wiedniu w r. 1829. Znany jest głównie ze swoich dzieł z zakresu ekono-

66

ę