Magazyn6V401

560

HANDEL

w nauce ekonomj i porzucona pod wpływem doświadczeń niemieckich i nauki niemieckiej szkoły narodowej.

Zaburzenia wojenne, których skutki gospodarcze objawiły się przedewszystkiem w postaci szybkiej rozbudowy wytwórczości przemysłowej i rolnej w krajach pozaeuropejskich, w Europie zaś wywołały wynaturzenie produkcji przez przystosowanie jej do celów wojennych oraz przez zniszczenie licznych warsztatów — gruntownie zwichnęły równowagę światowych obrotów towarowych. Po okresie odrodzenia handlu międzynarodowego w latach 1919 do 1922, charakteryzującym się brakiem szeregu towarów, surowców, dóbr inwestycyjnych i środków żywności — następuje pierwsze przesilenie 1923—1926, potem jednak w roku 1929 handel światowy osiąga rozmiary, przewyższające (w wartości)

0    75% cyfry z roku 1913.

Od roku 1930 poczyna się gwałtowny spadek zarówno ilości dóbr wymienionych, jak ich wartości. Spadek ten osiąga swoje dno w roku 1934 (około 60% w wadze

1    w wartości — w stosunku do roku 1929, około 35% — w stosunku do roku 1913), następne lata przynoszą bardzo powolną i nieznaczną poprawę, zupełnie niewspółmierną z poprawą gospodarczą, zaznaczającą się po okresie kryzysu, poczynając od roku 1934, w obrębie poszczególnych gospodarstw handlowych.

Bezpośrednią przyczyną tej niewspółmier-ności jest zasadnicza zmiana polityki i środków stosowanych przez państwa w stosunku do swej zagranicznej wymiany towarów. W publicystyce gospodarczej przyjęte zostało niezupełnie ścisłe określenie współczesnej polityki handlu zagranicznego jako neomerkantylizmu.

Zmiana ta nastąpiła pod wpływem naruszenia równowagi światowych obrotów towarowych. Wspomniany wyżej rozwój produkcji w jednych krajach i jej spadek w innych w okresie wojennym, równoległa zmiana posiadaczy zapasu złota światowego, zadłużenie wojenne—wszystkie te zjawiska wywołały zwichnięcie dawnych kierunków handlu światowego i postawiły szereg państw w obliczu trudności, związanych ze zrównoważeniem bilansu płatniczego, co oczywiście zkolei zwróciło uwagę na konieczność regulowania bilansu handlowego. T. zw. polityka bilansu handlowego (trafniejsze określenie niż neo-merkantylizm), polegająca na dążeniu do zwiększenia salda aktywnego, względnie zmniejszenia pasywnego, jest najbardziej charakterystyczną cechą neomerkantylizmu w zakresie obrotów towarowych. Zanim dokładniej omówimy środki działania, stosowane przez tę politykę, należy wyliczyć jej skutki, przeważnie niezamierzone.

Nacisk na bilans handlowy odbywa się zapomocą dążenia do zwiększenia wywozu i zmniejszenia przywozu. Dążenie do zwiększenia wywozu prowadzi bezpośrednio do obniżania cen wywożonych towarów, czemu należy przypisać nieproporcjonalnie głębsze obniżenie wskaźnika cen w handlu światowym w stosunku do wskaźników cen wewnętrznych (w roku 1935 najwyższy wewnętrzny wskaźnik cen hurtowych — 74 — Niemcy, najniższy wewnętrzny wskaźnik cen hurtowych — 49 — Belgja, wskaźnik cen w handlu światowym — 42,5), przeważnie zapomocą dumpingu, przyczem fundusze na uprawianie dumpingu zdobywane są bądź przez utrzymanie cen wewnętrznych na poziomie wyższym niżby na to pozwalały koszty produkcji i zamierzona stopa zysku, bądź gromadzone są w drodze opodatkowania ogółu ludności danego kraju. Dążenie do utrzymania konkurencyjności wywozu jest jednym z argumentów, przytaczanych zazwyczaj w obronie dewaluacji pieniądza.

Dumping prawdziwy lub domniemany wywołuje, dodajmy tutaj nawiasem, retorsje w postaci t. zw. ustaw antidumpin-g o w y c h, pozwalających na nakładanie dodatkowych ceł i dopłat na towary, co do których dumping został stwierdzony. Szczególnie rozbudowane i stosowane jest ustawodawstwo przeciwdumpingowe w Stanach Zjednoczonych Ameryki i Unji Południowo-Afrykańskie j .

Ograniczenie przywozu dokonuje się już nietylko zapomocą dawniej wykorzystywanych, automatycznie działających środków, jak cła i podatki, lecz zapomocą bezpośrednich, administracyjnych i nieautomatycznych sposobów.

Stosowanie obu kategoryj środków kształtowania salda bilansu handlowego wywołuje reakcję ze strony państw dotkniętych zarówno naporem wywozu, jak i trudnościami w lokowaniu swego towaru na rynku kraju, stosującego ograniczenia przywozowe. Reakcja ta objawia się w postaci podjęcia analogicznych zarządzeń — w re-

i