Magazyn6`701

603

H IG JENA SPOŁECZNA

nie możemy w żaden sposób odłączyć jej charakteru społecznego, jaki posiada i posiadać musi. Lekarz, oddający się wyłącznie praktyce, nie może się wyrzec tego społecznego charakteru swej pracy. Od leka-rza-praktyka wymaga się czegoś więcej niż zbadania chorego, zrobienia rozpoznania i zapisania recepty. Nie będzie dobrym terapeutą, nie pomoże skutecznie choremu, kto jednocześnie nie uwzględni zajęcia chorego, jego stosunków zarobkowych, rodzinnych, mieszkaniowych, jego sposobu odżywiania się, jego nastroju psychicznego i t. p. Ten społeczny charakter pracy lekarskiej ma w Polsce swoją piękną tradycję, jak o tern wspomniałem na początku swych wywodów. Praca higjeniczno-społeczna lekarzy dała wiele materjału, wykryła wiele faktów, które wyjaśniły nam częściowo wpływ czynników społecznych na chorobli-wość. Propagatorem zasad higjeny musi być każdy lekarz, a nie wyłącznie tylko lekarz urzędowy. Widzimy zatem, że nawet lekarz-praktyk musi posiadać pewną sumę wiadomości z h. s. Dotychczasowe studja lekarskie, jeżeli chodzi o przygotowanie do pracy higjeniczno-społecznej, nie dają słuchaczom dostatecznych wiadomości. W czasach, kiedy zrozumienie znaczenia zdrowia i życia ludzkiego rośnie, kiedy zdrowie i życie ludzkie nie może być wyłącznie uważane za dobro indywidualne, lecz kiedy przedstawia ono pierwszorzędny interes dla państwa i narodu, kiedy od ilości i jakości ludności zależy byt, potęga i przyszłość narodów i państw, kiedy z tego zasadniczego stanowiska wypływać zaczyna obowiązek rządów do ochrony zdrowia i życia obywateli, a więc obowiązek do walki z chorobą i do zapobiegania jej powstawaniu, w czasach kiedy hasło „prawo do zdrowia i obowiązek pielęgnowania zdrowia" powinno rozbrzmiewać i rzeczywiście rozbrzmiewa głośniej niż hasło „prawo do pracy", bo praca jest tylko jednym z bodźców, podtrzymujących zdrowie fizyczne i moralne, a wydajność pracy uzależniona jest ściśle od zdrowia, kiedy w umysłach nieskostnia-łych zaczyna wreszcie świtać zapatrywańie, że siłę gosp>odarczą narodu i państwa mierzy się majątkiem narodowym, a najważniejszym czynnikiem majątku narodowego jest wartość człowieka w tych czasach, kiedy rządy państw cywilizowanych już na tę drogę wkroczyły, kiedy z tego px>wodu nowe zadania i zagadnienia oczekują rozwiązania, kiedy świat lekarski nietylko będzie pytany o zdanie, ale będzie musiał wziąć udział w pracy — px>trzebne jest koniecznie odpowiednie wykształcenie i przygotowanie lekarzy, które zdobyć oni mogą jedynie na wykładach i seminarjach h. s. Co rok opuszczają nasze uniwersytety całe zastępry p>óżniej szych księży, inżynierów, prawników, ekonomistów, techników, przyrodników, rolników, literatów i dziennikarzy, nie wynosząc z uniwersytetu absolutnie żadnych wiadomości z higjeny. I jeżeli ci, którzy nabywszy wyższe wykształcenie, zajmując następnie wyższe stanowiska w państwie, nie mają należytego zrozumienia dla spraw zdrowia, to nie można się dziwić ignorancji naszych warstw niższych. Nietylko brak pod tym względem teoretycznego wykształcenia, ale brak odczucia potrzeby stosowania zasad higjeny w sferach naszej inteligencji jest rażący. Sprawy zaś znaczenia zdrowia obywateli ze stanowiska ekonomicznego, spx>łecznego i państwowego nie bierze się przez nasze przodujące sfery wogóle pod uwagę. A przecież dbałość o zdrowie, o ilość i jakość obywateli jest najbardziej podstawowym elementem każ dej idei państwowej. Jeśliby cała masa ludzi kończących corocznie nasze uniwersytety miała pojęcie przynajmniej o zasadniczych wymaganiach higjeny i wyniosła z uczelni należyte zrozumienie znaczenia zdrowia i życia obywatela dla przyszłości, obrony i potęgi państwa, jakżeby inaczej obecnie wyglądał nasz kraj, jakżeby inaczej toczyła się nasza polityka we wnętrzna — ta, która jest w każdem państwie podstawą siły i znaczenia państwa nazewnątrz.

3. Metody higjeny społecznej. H. s. jako należąca do nauk lekarskich posługuje się metodami nauk przyrodniczych i lekarskich. Posługuje się statystyką (spisy ludności, ankiety), epidemjologją, antropometrją (w szkołach, w wojsku), genetyką (dlabadań rodzinnych), socjologją, ekonomją polityczną. Higjenista społeczny musi być dokładnie zaznajomiony z technologją rzemiosł i przemysłu i znać odpowiednie ustawodawstwo (ubezpieczenia społeczne, ustawodawstwo ochronne robotników, ustawy mieszkaniowe, ustawy o badaniu środków żywności i ich kontroli, ustawę o zwalczaniu chorób zakaźnych).