Magazyn6`801

604

H IG JENA SPOŁECZNA — HILDEBRAND BRUNO

H. s., chcąc wprowadzać w życie swoje postulaty, stara się wpływać na opinję publiczną przez prasę, przez pouczenia, odczyty, przez urządzanie wystaw i t. p.

Literatura : Chod£ko W.: Istota i metody higjeny społecznej. „Nowiny społeczno-lckarskienr. 13. 1928. — Duetaux E.: L*Hygi£nt sociale. „Bibliothigue des Sciences sociales**. 1902.— Eliot C.: L*Hygiine sociale en Amłi ique dans le prisent et l*avenir. „Rew. intern. d*Hygibne publ.*', vol. II, Nr.l. Genius 1921. — Kto ter A. Dr.: Zur Abgrenzung des Gebietes der sozia-len Hygiene. „Soziale Medizin u. Hygiene'*, B. IV, 7.1909. — EtoaUl W.: Soziale Median. 1911.— Fischer A. Dr.zGrundrus dersozialen Hygiene. Berlin 1913.— Tenis: Neue Fragestel-lungen aus dem Gebiete der Hygiene. „ VerOf. aur dem Gebict-der Medizinaluerwaltung'*, B. VIII, 2, 4. Berlin 1918. p. I. Dos Wesen der sozialen Hygiene u. ihre Abgrenzung gegeniHer den anderen Teilen der Hygiene. — FUrst M. w. WindmchMd F.: Handbuch dersozialen Medizin. Jena 1903.—Gottstein A.: Die soziale Hygiene, śfcre Metoden, Aufgaben u. Ziele. „Zeilsch. f. soziale Medizin**, B. II. H. 1, 2. Leipzig 1907. — Grot-jahn A.: Soziale Hygiene (Definition). „HandwOrterbuch der sozialen Hygiene**, B. II. 1912. — Hahn M. Prof.: Grenzen u. Ziele der Sozialhygiene. OffentUche Antrittsrede, gehalter 18 Juli 1912. — JanlifeusU T.i Stan nauczania higjeny w wyiszych zakładach naukowych polskich 1922-23. Warszawa 1924.— Tenieu O potrzebie stworzenia Instytutu i osobnej katedry Higjeny Społecznej ze względu na interes nauki i na obronę Państwa. „Lekarz Polski”, Nr. 6. 1937. — Jaroszyfioki T. Dr.: Cel i zadania higjeny społecznej. „Zdrowie**, Nr. 9. Warszawa 1909.— Karaffa Korbutt K. Prof.: Zarys higjeny. Wilno 1924.— Lorenz: F.x Sozialhygiene u. Schule. „Ein Bei-trag zum Ausbau der hygienischen Forderungm modemer Sozial-pUdagogik'*. 1906.— Most O. Dr.: Beuólkerungswissenschaft. Eine Einfilhrung in die BeoOlkerungs-Problcme der Gegenioart. „Sammlung GCschen", 1913.— Rumpf T.: Vorlesungen Ober soziale Medizin. Leipzig. — sokołowski A.: Wielkie klęski społeczne i walka z niemi. 12 wykładów z dziedziny medycyny spoi., wypowiedzianych na Wyiszych Kursach Naukowych w Warszawie w roku akadem. 1916-17. Warszawa 1919.— Teleky L.;L Aufgaben u. Ziele der sozialen Medizin. „ Wiener Arbeiten aus dem Gebiete der sozialen Medizin**. 1910.— Tro-peano G.j Difinition et limitalion de la mtdecine sociale. „Bet. intern. d'Hygi£ne publ.**, tol. II, Nr. 1. 1920.

Tomasz Janiszewski.

Hildebrand Bruno.

H. urodził się dn. 6. III. 1812 r. w Naumburgu, umarł dn. 29. I. 1878 r. w Jenie. Habilitował się z historji na um wersytecie we Wrocławiu; w r. 1839 został mianowany profesorem nadzwyczajnym nauk państwowych na tymże uniwersy • tecie. W r. 1841 mianowany profesorem zwyczajnym przeniósł się na uniwersytet w Marburgu. Poza działalnością naukową zajmował się również czynnie polityką. W latach 1849—1850 był delegatem miasta Bockenheim do Landtagu heskiego. Postawił wówczas wniosek o odmówienie rządowi nieformalnie ustanowionych dodatków finansowych. Z tego powodu został pozha wiony katedry. Udał się wówczas do Szwajcar j i i objął katedrę ekonomiki na uniwersytecie w Zurychu, a potem w Bernie, gdzie zorganizował kantonalne biuro statystyczne. W r. 1861 powrócił do Niemiec i objął katedrę ekonomiki na uniwersytecie w Jenie. W 1864 powierzono mu kierownictwo biura statystycznego Turyngji. W r. 1862 założył znane pismo ekonomiczne naukowe p. n. „Jahrbucher fiir Nationalókonomie und Statistik", które redagował do r. 1873 sam, a od tego roku wraz ze swym uczniem, J. Conradem.

H. był jednym z głównych przedstawicieli starszej szkoły historycznej w Niemczech. Występował wraz z Roscherem i Kniesem przeciw nomologicznemu charakterowi ekonomiki. Uważał, że ekonomika winna zaczynać od indukcyjnego badania faktów, obserwować życie gospodarcze w całości, a nie izolowane sztucznie jego strony, posługiwać się przytem statystyką i historją, oraz osądzać życie z punktu widzenia etyki i kultury czasów, w których się ono toczy. Ekonomika jest, ze względu na przedmiot przez się badany i ze względu na cele, do których służy, dyscypliną etyczną i częścią nauk o kulturze, które wszystkie tworzą całość nierozerwalną. H. przeciwstawiał się formułowaniu naturalnych praw ekonomicznych, uważając, że są one sprzeczne z jednością zjawiska społecznego oraiz wolną wolą człowieka, zakładając de-terminizm jego postępowania. W przeciwieństwie do Roschera, współtwórcy szkoły historycznej, który uznawał historycznie uwarunkowane naturalne prawa w ekonomice, H. odrzuca wszelką możliwość ich formułowania i na ich miejsce stosuje metodę historyczną i moralne założenia. Usunąwszy z ekonomiki podstawy metodologiczne, na jakich opierała się szkoła klasyczna, jak możność wyodrębniania zjawisk ekonomicznych, możność oparcia generał izacj i na izolacji motywów gospodarczych, niezmienność motywów gospodarczych, wartość ich dla wytłumaczenia postępowania ludzkiego — H. uważał za słuszne tylko badanie historyczne faktów konkretnych, a więc w całej ich pełni, nie ograniczając się tylko do ich strony ekonomicznej, ale obejmując również ich strony socjologiczną, prawną, etyczną i t. d. Badanie to winno wykazywać w przebiegu faktów pewne p-awa rozwojowe, których podstawą jest stały postęp społeczno-gospodarczego życia człowieka. W dotychczasowym roz-