Magazyn6v001

756

IRLANDJA

dowla bydła jest nastawiona na mleczarstwo. W okresie 1930/31—1934/35 wydajność ziemniaków wynosiła średnio 179 q/ha, owsa 24 q/ha, jęczmienia 25 q/ha, żyta 19 q/ha, pszenicy 26,6 q/ha. Przeważają karłowate gospodarstwa i dwory, których właściciele oddają ziemię dzierżawcom zwykle inalemi obszarami.

Rybołówstwo jest słabo rozwinięte, zarówno wskutek braku dobrych i łatwo dostępnych ławic rybnych, jak i wskutek oddalenia od wielkich rynków konsumcji. Istniejące rybołówstwo jest głównie ubocz-nem zajęciem chłopów. Dla uprzemysłowienia kraju brak węgla i sił wodnych. Dopiero niedawno wybudowano elektrownię turbinową na Shannon. W korzystniejszem położeniu pozostaje I. Północna o tyle, że leży blisko węgla szkockiego. Tam też rozwinęło się płóciennictwo, a także metalurgja i stocznie. Spotykany (i wydobywany) węgiel znajduje się w I. w niewielkich ilościach i jest niskiej wartości. Ostatnio znaleziono na północy lepsze pokłady na głębokości ok. 200 m. Z innych minerałów są znaczne zasoby aluminjum, hematytu, rudy żelaznej, na północy ponadto granity i marmury, także ałun i kaolin — wszystko, jeśli wydobywane, to w małych ilościach. Główny i na wielką skalę postawiony przemysł na wyspie, to płóciennictwo w Północnej I., skoncentrowane w Belfaście i okolicy, dzięki szczególnie korzystnej wodzie do bielenia. Dla najlepszych jakości płótna sprowadza się len z Belgji i Rosji; produkcja irlandzka pokrywa */₁₀ zapotrzebowania. Ponadto istnieje w I. przemysł wełniany (niedawny), konserwowy i mydlarski, lecz nie pokrywają one potrzeb nawet wyspy. Większe znaczenie ma natomiast browarnictwo, gorzelnictwo i mleczarstwo, w części produkujące na wywóz, stojące jednak znacznie niżej aniżeli np. duńskie. Produkcja mleczarska jest zlokalizowana głównie na południu i zachodzie wyspy.

Wskutek wybitnie jednokierunkowej gospodarki, I. ma według wartości bodaj najwyższy handel zagraniczny liczony na głowę ludności. Gros handlu prowadzi się z W. Brytan ją, potem ze St. Zj. i Niemcami. I. leży na uboczu szlaków światowych, a jest połączona regularną żeglugą tylko z Wielką Brytanją. Jest charakterystyczne, że dalekosiężny eksport płócien odbywa się głównie drogą przez Liverpool i Glasgow. Najważniejsze porty, to równocześnie najważniejsze miasta wyspy: Dublin (420000 mieszk.), stolica Wolnego Państwa Irlandzkiego, położona centralnie na wybrzeżu wschodniem, Belfast (415000 mieszk.), główne miasto Północnej lrlandji, położone na wybrzeżu północno-wschodniem (wybitny ośrodek przemysłowy), Cork (78000 mieszk.), Limerick (40 000 mieszk.), Wa-terford (27 000 mieszk.) i Londonderry. Li-nij kolejowych jest 5 000 km, stanowią one własność przedsiębiorstw angielskich, a wychodzą od Dublina wprost na zach. i płd. (kilka rozgałęzień) oraz wzdłuż wybrzeża do Dundalk, potem wprost na płn. i do Belfastu, a stąd ku obu portom na północy.

Walenty Winld.

II. Historja i sprawy polityczne.

1.    Najdawniejsze dzieje lrlandji do końca XD wieku. Pierwsze znane historji zalążki państwowości irlandzkiej zostały utworzone przez Celtów, osiadłych w lrlandji od V-go w. przed Chr. Państwowość ta przybrała z biegiem czasu kształt kilku niezawisłych królestw, terytorjalnie odpowiadających czterem dotychczas istniejącym prowincjom, a więc: Ulster, Leinster (północny i południowy), Munster i Connacht. Liczba tych królestw ulegała wszakże późniejszym zmianom przez rozdrobnienie. Jakkolwiek dy-nastja Connacht wysunęła się od III w. ery chrześcijańskiej na czoło innych rodów panujących i założyła w Temuir (Tara, Leinster półn.) rodzaj stolicy wszechirlandzkiej, to jednak centralizacja państwowości irlandzkiej nigdy nie posunęła się tak daleko, iżby wyspę hiberneńską można było traktować, jako organizm politycznie zjednoczony. W tymże wczesnym okresie, a mianowicie w połowie V w., nastąpiło wylądowanie w lrlandji św. Patryka i przyjęcie przez ludność wyspy chrztu św., ku jego schyłkowi zaś kraj staje się terenem inwa-zyj skandynawskich i duńskich. Zadając najeźdźcom klęskę w bitwie przy Clontarf w r. 1014, Irlandczycy (król Brian Boru) położyli kres zaborczym tendencjom wikingów, których blisko trzechsetletni pobyt pozostawił niemniej przeto wyraźny ślad na kulturze kraju.

2.    Średniowiecze i czasy nowsze do początku XIX wieku. Rok 1170 postawił Irlandję w obliczu nowego najeźdźcy, któremu sądzone było zaciążyć w sposób decydujący na jej dalszych losach. W roku tym w Wex-