Magazyn6
0701

103

KATOLICYZM

słach ludzi różnych epok odbijały się w sposób niejednolity i zmienny. Odbicia zasad k. nazwano (Maritain) ideałami historycz-nemi chrześcijaństwa. Ideał historyczny, nie zawiera całości doktryny i jest zawsze niepełny. Jest to sposób, w jaki w danej epoce pojmowano zasady polityczne i społeczne Kościoła.

2.    Idea! historyczny starożytności. Ideał historyczny starożytności był przedewszyst-kiem zastosowaniem „Królestwa Bożego wśród maluczkich". Bogaczy trzeba było przekonywać, że mogą być chrześcijanami. Akcja apostolska wśród mas i akcja społeczna oraz charytatywna cechowały starożytne realizacje. Natomiast dziedzina twórczości kulturalnej jako takiej leżała prawie odłogiem, nie powstały w tym okresie wybitniejsze twory ani w literaturze, ani w sztuce o piętnie chrześcijańskiem, poza literaturą teologiczną. Stąd chrześcijaństwo nie pociągało warstw kulturalnych. Zaniedbany był stosunek do państwa, gdzie brakło programu.

3.    Idea! historyczny średniowiecza. Z chwi lą upadku świata starożytnego powstał średniowieczny ideał historyczny chrześcijaństwa. Wyrósł on z pism św. Augustyna, które komentowano dosłownie (Państwo Boże) lub nieściśle (pewne rodzaje przymusu). Chrześcijaństwo w nowym porządku zajęło stanowisko wobec państwa i wobec kultury, nie zaniedbując postulatów społecznych i apostolatu. W ten sposób ideał średniowieczny pełniej realizował doktrynę Kościoła od ideału starożytnego.

Państwo średniowieczne posiadało sakralny charakter, monarcha był pomazańcem bożym i współdziałał w dziele zbawienia dusz. Stąd państwo ścigało herezje jako zbrodnie (we Francji od r. 1226). Państwo oddawało swój miecz w służbę Kościoła, prowadząc wojny z niewiernymi, aczkolwiek misja ta nie dawała się pogodzić z zasadą nawracania przez miłość. Ma-terja została w średniowieczu oddana w służbę k., ale zespolenie jej z religją obciążyło k. W realizacji niejednokrotnie ma-terja wzięła górę nad duchem. Dzieje inkwizycji i krzyżaków wskazują, jak mogły degenerować się w zetknięciu z materją zasady szczytne. Pod ciężarem doczesnych konieczności załamywali się ludzie słabsi, a wówczas stosowali siłę zamiast perswazji. Średniowiecze doszło do przesady w realizacji zasad sakralnego państwa. Na obronę jego można wskazać, iż chrześcijański świat zamykał się na małym półwyspie Europy, i otoczony ludami wrogiemi, musiał stosować rygor wojskowy, by się obronić. Za sada jednak apostolstwa nie uległa zahamowaniu w porządku średniowiecznym i misje rozwijały się nadal pomyślnie (np. ludy germańskie, słowiańskie, Węgrzy, Litwa...).

Ustrój społeczny został zrealizowany z większem powodzeniem. Feudalizm nie wyrósł z idei katolickich i został jedynie do nich dopasowany (ideał rycerski obrony słabych). Właściwym ustrojem, wyrosłym z ducha k., był porządek późnego średniowiecza (XIII do XV w.), oparty na zasadach korporacjo-nizmu. Ustrój korporacyjny opierał się na 5 zasadach: a) zasada personalistyczna — podporządkowanie wszystkiego rozwojowi osobowości; b) zasada własności, ograniczonej przez społeczne serwituty, ale potrzebnej dla rozwoju produkcji, dla zapewnienia pracy charakteru samodzielne! twórczości, wreszcie dla rozwoju rodziny, pod stawowej komórki w wychowaniu osobowości ludzkiej; c) zasada słusznej płacy, zapewniającej byt rodzinie. K. przez dążenie do podnoszenia płac popierał konsumcję, oddziaływując poprzez nią na produkcję. Zasada miłosierdzia i zachęta do dawania jałmużny przyczyniały się również do rozwoju konsumcji. Pracę traktowano jako obowiązek, ale nie jako środek wyzwolenia ludzkości. Dochód nie był powiązany w pojęciach średniowiecznych w sposób nieroz-dzielny z pracą. Dlatego też życie z jałmużny w braku pracy lub w razie niezdolności do niej nie było uważane za coś zdrożnego w doktrynie moralistów; d) zasada stałości cen miała ułatwić swobodny rozwój osobowości, zmniejszając troski dnia powszedniego. Ceny stałe ustalano wedle zasady słuszności. Służyły temu celowi korporacje, obejmujące pracodawców i pracowników. Normowały one jakość, cenę towaru, prowadziły dostawy surowca, czasem zakładały kosztowne urządzenia przemysłowe na zasadach, pokrewnych spółdzielczości. Zakaz konkurencji miał na celu zapewnienie stałości warunków życia i zapobieganie bezrobociu. Płace normowano albo w obrębie korporacji, albo przez układy między korporacjami a związkami pracobiorców (czeladników). Strajki były dozwolone, choć walki