Magazyn69701

KOMUNIKACJA

ładunków kształtują się stawki frachtowe, oczywiście za wynajęcie czyli zafrachtowa-nie całego statku.

Przedsiębiorstwa żeglugowe zachowały znaczną samodzielność swej polityki frachtowej, a charakter powszechnej dostępności usługi komunikacyjnej morskiej jest znacznie mniej zaakcentowany. Nagła zmiana stawek, odmowa przyjęcia ładunku i t. d. są na porządku dziennym. Interwencja państwa w zakresie polityki żeglugowej znajduje swój wyraz przedewszystkiem w tworzeniu własnych towarzystw okrętowych, oraz w postaci wypłaty subsydjuw za określone usługi np. przewóz poczty. Rentowność przedsiębiorstw żeglugowych jest na-ogół niska.

Lata po wojnie światowej przyniosły nowy przewrót w technice w postaci zastosowania na wielką skalę trakcji elektrycznej i silników spalinowych.

Zastosowanie trakcji elektrycznej w kolejnictwie przyniosło istotniejszą zmianę w kosztach eksploatacyjnych w krajach wyposażonych w tanie źródła energji elektrycznej wytwarzanej przez spadek wód. W innych wypadkach elektryfikacja kolei wywołała tylko drugorzędne skutki gospodarcze. Również zastosowanie silników spalinowych odegrało istotniejszą rolę tylko w ruchu osobowym, pozwalając, w wielu wypadkach na zmniejszenie strat w tym ruchu.

7. Samochód i samolot. Największe jednak znaczenie posiada zjawienie się dwóch nowych środków komunikacyjnych: samochodu i samolotu.

Poświęcając najpierw kilka słów lotnictwu komunikacyjnemu stwierdzić należy, że jego wspaniały rozwój w ostatnich latach w części tylko przypisany być może działaniu momentów gospodarczych. Lotnictwo komunikacyjne odgrywa rolę przedewszystkiem w zakresie przenoszenia poczty i drobniejszych przesyłek, w mniejszym stopniu przewozu osób. Zysk na czasie jest decydującym czynnikiem, który wpływa na wybór drogi powietrznej; inne warunki stawiane środkom przewozowym są w mniejszym stopniu spełniane przez komunikację lotniczą. Zysk ten opłaca się tylko przy większych odległościach, w szczególności przy przewozach międzykontynentalnych; drogi lotnicze pocztowe do Azji i Ameryki Południowej pozwalają na skrócenie paroty-godniowego czasu przewozu do kilku dni. Na bliższych odległościach w obrębie jed

293

nego kontynentu jedynie wprowadzenie regularnych lotów nocnych (które w Europie są raczej w okresie prób) oraz usprawnienie dojazdów do lotnisk przyniosłoby dopiero istotniejszy postęp. Komunikacja lotnicza odgrywa ponadto pewną rolę w zakresie połączeń z miejscami wyjątkowo trudno dostępnemi. Tak np. przewóz złota z kopalń w Nowej Gwinei odbywa się samolotem w kilka godzin, podczas gdy przed niewielu laty wymagał on kilkotygodnio-wego, najeżonego niebezpieczeństwami przedzierania się przez puszczę. O opłacalności przedsiębiorstwa lotniczego mówić można tylko w tych wyjątkowych wypadkach, powszechnie zaś przedsiębiorstwo przewozów lotniczych przynosi wielkie straty, wyrównywane przez subsydja państwowe, udzielane z pobudek niegospodarczych. Koordynacja co do czasu i organizacji przewozów lotniczych z kolejowym i morskim jest obecnie przedmiotem szczególnej troski.

W przeciwstawieniu do tego stanu rzeczy użycie samochodu wydawało się bardzo istotnym przewrotem w stosunkach komunikacyjnych i dzisiaj jeszcze opinje co do dalszego rozwoju komunikacji samochodowej i konkurencji z innemi środkami przewozowemi są bardzo podzielone. Samochód, w porównaniu z innemi działającymi środkami komunikacyjnemi, posiada jedną bezsporną zaletę — jest nią możliwość dokonywania przewozów, określonych w utar-tem wyrażeniu „de porte ct porte" t. zn. dotarcia bezpośrednio bez przeładunku do miejsca naładowania i wyładowania ładunku czy nawet osób i poczty. Inne, podnoszone z różnych stron zalety komunikacji samochodowej — są bardziej sporne.

Samochód w większej mierze niż kolej i nawet przewozy wodne uzależniony jest od warunków zewnętrznych: pogody, stanu dróg i ruchu na nich. Jest on środkiem przewozu bardziej narażonym na wypadki i zepsucia — stąd kardynalny warunek regularności ruchu jest gorzej przezeń wypełniany. Fakt ten ma oczywiście wpływ na szereg momentów gospodarczych odeń zależnych, przymusowy charakter użyteczności publicznej może być w mniejszej mierze stosowany, większe ryzyko nadawcy znajduje swoje odbicie w zwiększeniu kosztów przewozu.

Zysk na szybkości przy przewozie samochodowym na długich odcinkach również jest wątpliwy, choć stan ten ulec może zmia-