Magazyn64001

336

KONIUNKTURA

To powszechne dążenie do płynności ubez-władnia odpowiednie sumy siły nabywczej, zmniejszając odpowiednio element pieniężnego popytu na dobra. Siła nabywcza jest jednostronnie niszczona. Wtedy również banki, w których rezerwy kasowe zmniejszają się, są zmuszone do stosowania re-strykcyj kredytowych.

Lecz w miarę, jak ryzyka zmniejszają się i przyszłość jest oceniana bardziej pozytywnie, następuje zjawisko odwrotne, mianowicie zjawisko detezauryzacji oraz ekspansji kredytów. Rezerwy kasowe są zmniejszane i działa to tak, jak gdyby na rynku pojawiła się nowa dodatkowa suma siły nabywczej. Przez dłuższy okres czasu siła nabywcza była unieruchomiona, do czego przystosowały się rozmiary produkcji. Zaktywizowana zpowrotem siła nabywcza działa więc tak, jakgdyby na rynku pojawiła się nowa siła nabywcza. Podczas depresji, Rząd może zaktywizować nieczynną siłę nabywczą w ten sposób, iż rozpisuje pożyczkę wewnętrzną. Jeżeli obligacje pożyczki są nabywane z sum zdetezauryzowanych, wówczas wydatkowana przez Rząd suma z pożyczki działa podobnie jak detezauryzacja. Niszczenie siły nabywczej lub tworzenie nowej siły nabywczej, działa zawsze komulacyjnie.

Załóżmy, iż na rynku zjawiła się, w ten czy w inny sposób zdetezauryzowana lub na nowo kreowana, siła nabywcza w ilości 200 miljonów złotych. 200 miljonów złotych wypłacono robotnikom oraz za materjały zużyte przy robotach publicznych. W ten sposób 200 milj. złotych przeszło do rąk robotników oraz przedsiębiorców. Robotnicy i przedsiębiorcy wydadzą znaczną część z otrzymanej sumy na zakup dóbr konsum-cyjnych, robotnicy bezpośrednio, przedsiębiorcy w ten sposób, iż zapłacą zarobki przez siebie zatrudnionym robotnikom, osiągną zyski i t. d. Jednak nie całe 200milj. złotych będzie wydane na zakup dóbr kon-sumcyjnych, ponieważ mamy tu do czynienia ze zjawiskiem „wycieku". Część otrzymanych pieniędzy będzie zaoszczędzona, część wypłynie zagranicę w postaci zapłaty za przywóz surowców lub jako spłata długów, część przeznaczy się na tworzenie płynnych rezerw kasowych, część będzie stezauryzowana i t. d. Załóżmy, iż ®/₄ wydanej sumy będzie wydane na zakup dóbr konsumcyjnych, */₄ zaś ulegnie wyciekowi. A więc z 200 miljonów złotych, tylko 150 miljonów złotych zostanie zużyte na zakup dóbr konsumcyjnych. Te 150 milj. złotych dostanie się do rąk robotników i przedsiębiorców i analogicznie, jak w pierwszym wypadku, znowu wyciek wyniesie ¹j_i i t. d. W ten sposób otrzymujemy malejący postęp geometryczny. Według wzoru na malejący postęp geometryczny, 200 milj. złotych przekształci się ostatecznie na sumę czynnej siły nabywczej w ilości 800 miljonów złotych. Lecz uruchomienie nowej siły nabywczej może wywołać nietylko dodatkowy popyt na dobra konsumcyjne, może nadto spowodować wzrost inwestycyj, niezbędnych dla pokrycia zapotrzebowania na dobra konsumcyjne. Wzrost inwestycyj oznacza dalszy wzrost zatrudnienia, konsumcji, oszczędności, a więc znowu inwestycji i t. d.

W przebiegu k. działa nietylko zasada kumulacji, lecz jeszcze ponadto zasada przyspieszenia. Zasada przyśpieszenia orzeka, iż wzrost konsumcji powoduje nieporównanie silniejszy wzrost produkcji urządzeń wytwórczych. Załóżmy, że mamy 500 jednostek sił wytwórczych, które w ciągu rocznego okresu produkują 100 jednostek dóbr konsumcyjnych. Załóżmy ponadto, że urządzenia wytwórcze zużywają się w ciągu 10-ciu lat, t. zn., iż corocznie potrzebne jest zastąpienie zużywających się urządzeń wytwórczych w ¹f₁₀. W naszym wypadku należy corocznie wyprodukować 50 jednostek wytwórczych, aby zastąpić urządzenia zużyte. Przy niezmienionym poziomie — z roku na rok — konsumcji, produkcja dóbr wytwórczych wynosiłaby więc 50 jednostek. Załóżmy jednak, że konsum-cja wzrasta o 10%, wówczas musimy zwiększyć rozmiary aparatu wytwórczego o 10%, aby móc pokryć zwiększone zapotrzebowanie na dobra konsumcyjne. Wzrost konsumcji o 10% wywoła wzrost produkcji dóbr wytwórczych o 50 jednostek, a ponieważ wytworzono jednocześnie 5° jednostek dóbr wytwórczych dla zastąpienia urządzeń zużytych, przeto wzrost produkcji dóbr wytwórczych powiększy się o ioo^fc. Jeżeli jednak w następnym okresie gospodarczym konsumcja wzrośnie nie o 10% lecz o 5%, wówczas trzeba będzie wyprodukować 55 jednostek dóbr wytwórczych dla renowacji aparatu wytwórczego, albo tylko 5% dla powiększenia tego aparatu. 5% od 550 jednostek równa się 27,50 jednostek. Razem więc wyprodukuje się w następnym okresie 82,50 jednostek dóbr wytwórczych, gdy w poprzednim okresie wytworzono 100 jed-