Magazyn64901

445

KREDYTOWA STATYSTYKA — KRETA

czących stopy procentowej i weksli zdyskontowanych (przez zastosowanie szeregów Fouriera).

Literatura : Floretice S.: The SUitistir.nl Meihcd in Economics and Political Science. New York 1929. — Hardy and Coce: Fore,casting Business Condilions. New York 1927.    —

Jordan D.: Business Forecasting. New York 1925. — K&ppeli R. B,: Der Notenbankenausweis in Theorie tmd Wirhlichkeit. Jena 1930. — Letciv C.: The International Accounts. London 1927.    — Mitchell W. C.: Business

Cycles. New York 1927. — Snyder C.r Business Cydes and Business Measurements. New York 1927. — Wolff H,: Lehrbuch der Koniunkturforschung. Berlin 1928. — l ervey O The Economistc Handbook_t a manuel of statistical sources. Amsterdam 1937.

Wacław Skrzywan.

Kreol.

K., pojęcie etniczne, stosowane początkowo do określenia osób pochodzenia francuskiego, urodzonych w Antylach i w stanie Luizjana. Z biegiem czasu zaczęto tę nazwę stosować szerzej, a mianowicie do potomków rodziców europejskich, urodzonych w kolonjach lub byłych kolonjach francuskich, hiszpańskich i portugalskich, w całej Ameryce południowej i środkowej, a następnie nawet w Afryce i w Indjach Wschodnich. Dzisiaj nazwą k. obejmuje się wszelkich osobników rasy obcej, urodzonych w wyszczególnionych krajach. Określając kreolów, potomków rasy nie białej, mówi się po francusku creole de couleur, czyli k. kolorowy.

Jerzy Loth.

Kreta.

i. Geograf ja i stosunki gospodarcze. 2. Historja i sprawy polityczne.

1. Geografja i stosunki gospodarcze. Kreta (greckie Kriti, włoskie Candia), grecka wyspa na morzu Śródziemnem. Ma 8 286,7 km² powierzchni, leży na przedłużeniu półwyspu Bałkańskiego w odległości 100 km na płd. wsch. od niego, zamykając od południa morze Egejskie. Pod względem geologicznym stanowi K. przedłużenie Alp Dy-narskich. Wyspa wybitnie górzysta, o wybrzeżach skalistych, mało dostępnych. Pasmo górskie ciągnie się wzdłuż wyspy z zachodu na wschód, pozostawiając niewielkie niziny, zgrupowane na wybrzeżu północ -nem. Góry pozbawione szaty leśnej mają charakter krasowy. Rzek większych brak. Klimat wybitnie śródziemnomorski. Ludność w liczbie 386427 osób (1928 r.) składa się niemal wyłącznie z Greków; Turcy wysiedleni zostali w latach 1922—1925 na podstawie grecko-tureckiej umowy wymiennej. Główne zajęcia ludności stanowią rolnictwo i sadownictwo. Sadownictwo daje na eksport: oliwę, wino, rodzynki, chleb świętojański. Przemysł w zaczątkach. Stolicą jest Kanea (grec. Xavia) 26 604 mieszkańców (1928), lecz największem miastem jest Iraklion ( IldxXeiov Kandja) 33 404 mieszkańców (1928). Pod względem administracyjnym dzieli się na 4 departamenty.

J. Kobendzina.

2. Historja i sprawy polityczne. Największa z wysp greckich, posiadała i posiada ludność ożywioną szczególnie silnym duchem patrjotycznym i wolnościowym. W XIX w. grecka ludność K. (wówczas tworząca blisko cztery piąte zaludnienia — dziś wyspa jest czysto grecka) wszczynała liczne powstania (1821, 1833, 1841, 1855, 1866—1869, 1896—1897), krwawo i z trudem tłumione przez Turków, a w 1824 r. również przez Egipcjan. W r. 1830 Porta oddaje K. pod administrację Egiptu, a w 1840 odbiera wyspę, przy poparciu mocarstw (protokół londyński z dn. 15. VII. 1840 r.). W wyniku niezwykle krwawych walk od r. 1866 K. otrzymuje dzięki interwencji mocarstw, pragnących powstrzymać Grecję od wystąpienia, rozległy samorząd (statut organiczny z dn. 10. I. 1868 r.). Dalsze rozszerzenie swobód stanowił pakt, podpisany w październiku 1878 r., tworzący parlament z przewagą posłów greckich. Istotnie nastąpiło uspokojenie na okres blisko 20-letni. Ale w 1896 r. ponownie, mimo dalszych ustępstw Porty, wszczyna się ruch zbrojny, w którym bierze udział późniejszy premjer grecki Wenizelos, pochodzący jak wiadomo z K. Powstańcy ogłaszają unję z Grecją, a rząd ateński tym razem proklamuje przyłączenie K. i wysyła wojsko i flotę na wyspę. Powoduje to wybuch wojny grecko-tureckiej na wiosnę 1897 r., z nieszczęśliwym dla Grecji wynikiem. Mocarstwa jednak interwenjują nadal. Wkońcu, statut uchwalony przez Anglję, Francję, Rosję i Włochy (Austro-Węgry i Niemcy wycofały się z akcji), znany jako regime des amiraux, z dn. 25. VII. 1898 r., ustanawia z K. rodzaj państwa półsuwerennego, tylko nominalnie należącego do Turcji, rządzonego przy pomocy parlamentu lokalnego przez gubernatora. Ów gubernator sułtań-