Magazyn64801

444

KREDYTOWA STATYSTYKA

K. s. opisuje zjawisko ceny przez gromadzenie notowań stopy procentowej, pobieranej przez bank emisyjny i inne typy instytucyj kredytowych od operacyj czynnych (kredytów dyskontowych, w otwartym rachunku, zastawowych etc.) i biernych (t. j. kredytów udzielanych bankom i innym instytucjom kredytowym w postaci wkładów terminowych, a vista i oszczędnościowych), a poza tern również dane o kursach walut i papierów wartościowych (notowania dotyczą tranzakcyj giełdowych lub tranzakcyj na rynku prywatnym).

Ważnem źródłem k. s. jest statystyka poszczególnych typów instytucyj kredytowych (bilanse, rachunki strat i zysków), jak bank emisyjny, banki państwowe i prywatne, domy bankowe i kantory wymiany, kasy oszczędności (np. komunalne), spółdzielnie kredytowe, instytucje specjalizowane w pewnych działach operacyj kredytowych, jak np. domy akceptacyjne, zakłady zastawnicze (lombardy), domy warrantowe etc.

Tylko niektóre z wymienionych powyżej danych k. s. uzyskuje w oparciu o materjał buchał tery jny; szereg innych istotnych zjawisk można scharakteryzować jedynie metodą szacunkową (np. wysokość obiegu wekslowego), rzadziej k. s. ucieka się do metody reprezentacyjnej (np. przy notowaniach stopy procentowej na rynku prywatnym).

Dane statystyczne pierwotne, dotyczące operacyj kredytowych, znajdujemy tylko w niektórych dochodzeniach ankietowych, dokonywanych przy okazji badania struktury gospodarczej lub przy okazji prac nad reformą ustroju pieniężnego i systemu bankowego. Obejmują one liczbę i rozkład tranzakcyj kredytowych w bankach według wysokości udzielonego kredytu lub powierzonego bankowi wkładu i według rodzaju kredytobiorców lub właścicieli wkładów, klasyfikowanych według ich stanowiska społecznego lub gałęzi działalności gospodarczej. Dane te są po większej części dość skąpe. Również brak jest szczegółowych opracowań tego działu statystyki.

Aby zakończyć omówienie tego działu statystyki stosowanej, należy wspomnieć o statystyce bilansu płatniczego, obejmującej obroty pieniężne międzykrajowe w postaci danych o obrotach całkowitych danego kraju z zagranicą i obrotach danego kraju z poszczególnemi krajami (t. zw. bilanse bilateralne). Statystyka dąży tu do uchwycenia całkowitych obrotów pieniężnych z tytułu międzynarodowej wymiany dóbr i usług, wymiany kapitałów i praw majątkowych. Celem tej statystyki jest ustalenie wysokości dokonywanych w danym okresie czasu (zazwyczaj roku) przekazów, inaczej, transferu sum pieniężnych z tytułu rozrachunków z zagranicą.

K. s. jest to dział statystyki, w którym może najczęściej operuje się nie bezpośred-niemi danemi, lecz szeregami liczb względnych (np. statystyki dotyczące odsetka protestowanych weksli w stosunku do płatnych, odsetka z redyskontowanych weksli w bankach, odsetki pokrycia kruszcowego, i t. d.) lub danych pochodnych (np. dane o rentowności pożyczek państwowych i innych papierów wartościowych, dane o szybkości obiegu czekowego i t. d.) lub wreszcie danemi syntetycznemi jakie wynikają, np. z analizy bilansów bankowych (np. dane

0    płynności banków).

K. s. w Polsce jest prowadzona, jeśli chodzi o dane dotyczące instytucyj kredytowych — przez Ministerstwo Skarbu; pozostałe dane zbiera Główny Urząd Statystyczny na podstawie sprawozdań instytucyj rynku kredytowego, jak giełdy etc., lub dochodzeń ankietowych. Statystykę bilansu płatniczego prowadzi obecnie (1938 r.) Instytut Badania Konjunktur Gospodarczych

1    Cen na podstawie ankietowych badań.

Monograficzne opracowania poszczególnych działów statystyki kredytowej oraz opisy metod analitycznych oraz konstruk-cyj wskaźników (dla szeregów czasowych) oraz szacunków z dziedziny k. s. zawierają wydawnictwa Głównego Urzędu Statystycznego (np. dotyczące bilansu płatniczego) i Instytutu Badania Konjunktur Gospodarczych i Cen (np. dotyczące szacunku obiegu wekslowego i odsetka protestów wekslowych, wskaźników kursów i akcyj i rentowności papierów procentowych).

Pośród licznych publikacyj zagranicznych, większość jest poświęcona raczej opisowi struktury rynku pieniężnego lub roli kredytu i pieniądza dla rozwoju konjunktu-ry, a sprawa metod statystycznych jest traktowana raczej ubocznie. Metody specjalne opracowano dla analizy sezonowości i zmiennej sezonowości szeregów czasowych doty-