Magazyn6
0101

193

ASYGNATY — ATMOSFERA

Odsetki wypłacano zgóry przez potrącenie z ceny sprzedażnej, co łącznie z krótkim terminem płatności zbliżało te a. do biletów skarbowych.

Literatura: L. W. Chodskij: Osnowy gosudarstwiennago cho-najstwa cz. //» ^75 n., Petersburg 1894. — Georgee Lachapella Le crSd t public I, 8 n. Paryi 1931. — T. Lulek: Sprawa toalu-totoa w Polsce 116 n. Kraków. — i. Ch. Ozierotc: Osnowy finansowo^ nauki II, 278 u, Byga. 1923.

Jan Lewicki.

Atlas.

Góry fałdowe, wieku alpejskiego, w Afryce płn., o kierunku płd.-zach.—płn.wsch., długości 2 300 km — między Atlantykiem i zat. Małej Syrty, składające się z mniej lub więcej równoległych i rozgałęzionych łańcuchów i grup górskich, pociętych boga-temi w wodę, urodzajnemi dolinami. Wyróżniamy: wzdłuż wybrzeża m. Śródziemnego A. Tellski lub Mały, w części zachodniej dziki i niedostępny, t. zw. Er Rif, na południe A. Wielki lub Saharyjski, ze szczytami powyżej 2000 m, zimą pokrytc-mi śniegiem, oraz dzielącą je pustynną wyżyną 800 do 1 000 m n. p. m., pokrytą licz-nemi słonemi jeziorami zw. szottami, do których uchodzą rzeki. Jedna tylko Wielki Szelif przecina A. Tellski i wpada do m. Śródziemnego. W granicach Marokka znajdują się wschodnie gałęzie A.: Średni o kierunku bardziej płn.-wsch. i równoległy don A. Wysoki z najwyższym szczytem A. Toubkal (4 225 m), oraz niższy znacznie łańcuch Antiatlasu. — Z punktu widzenia geologicznego w A. wyróżniamy 4 strefy: wulkaniczną (wyspy i części Małego A.), archaiczną i staropaleozoiczną (wzdłuż wybrzeża), strefę młodopaleozoicznych piasków i konglomeratów i wreszcie główną strefę silnie sfałdowanych wapieni jurajskich i kredowych, oraz młodych skał trzeciorzędowych. — Bogate złoża fosfatów, rudy miedzi, żelaza, ołowiu, antymonu i soli kamiennej. W granicach Marokka, na płn. zboczach są jeszcze lasy cedrowe i dębowe (dąb kork.). Pospolite gaje dzikich oliwek. Pod uprawę nadają się doliny i niektóre zbocza. Mieszkańcy Berberowie. Głębokiemi dolinami A. Saharyjskiego dwie linje kolejowe prowadzą na Saharę.

Kob.

Atmosfera.

1. Skład chemiczny, granica zasięgu. 2. Budowa. 3. Absorbcja, dyspersja.

1.    Skład chemiczny, granica zasięgu.

A. jest to powietrzna pokrywa ziemi, złożona z mieszaniny gazów i pyłów, w której uwidaczniają się wszystkie zjawiska i czynniki meteorologiczne. Głównemi składnikami dolnych warstw atmosfery są: azot (78,03%) i tlen (20,99%), P°^za ^tem wchodzą argon (0,937%), CO* (0,03%), wodór 0,01%), neon (0,0012%) i hel (0,0004%). Prócz wymienionych składników atmosfera zawiera jeszcze parę wodną, oraz mikroskopijne pyły organiczne (bakterje) i mineralne, których ilość ulega stałym zmianom, zależnym od najrozmaitszych czynników. (Np. większa zawartość CO* w ośrodkach przemysłowych i w dużych miastach). Ilość tlenu zmniejsza się wraz z wysokością (na wys. u km stanowi on już tylko 18% składu atmosfery). Z obliczeń nad parowaniem wynika, że atmosfera sięga do wys. 70 do 80 km. Jako górną granicę atmosfery wo-góle, przyjmują 500—750 km, na podstawie obserwacyj t. zw. świecących Zórz Polarnych, których pojawianie się na tych wysokościach dowodzi obecności gazów.

2.    Budowa. W atmosferze wyróżniamy kilka warstw, a to: 1) troposferę (warstwa dolna) o miąższości wahającej się w granicach 9 km (na biegunach) do 17 km (na równiku), gdzie mają miejsce prawie wszystkie zjawiska meteorologiczne (pionowe prądy wstępujące, wiatry, zachmurzenie, opady i t. d.), ulegające stałym przemianom i zaburzeniom; temperatura obniża się z wysokością; 2) stratosferę, która sięga mniej więcej do wys. 65 km; cechuje ją brak wszelkich zaburzeń, typowych dla tro-posfery (brak wiatrów, chmur), oraz dosyć niska temperatura, nie ulegająca większym wahaniom (50°—52⁰); została ona odkrytą w roku 1900 przez Assmanna w Berlinie i Teisserencde Bort w Paryżu; troposferę w połączeniu ze stratosferą nazywamy najczęściej sferą azotową; 3) sferę wodorową — złożoną z wodoru i helu, w której obserwujemy „Zorze Polarne“, „roje gwiazd spadających¹' i „świecące obłoki nocne", tudzież 4) sferę hypotetycz-ną, składającą się z bardzo lekkiego gazu — Geókoronium.

3.    Absorbcja, dyspersja. Atmosfera jest regulatorem promieni słonecznych, wysyła-

13

Encyklop«dja nauk politycznych.