Magazyn6
7801

370

BANKOWE PRAWO

nicze zjawiska: a) koncentracja, czyli gromadzenie kapitałów pieniężnych oraz b) rozprowadzanie tychże kapitałów po różnych dziedzinach produkcji społecznej. Władze państwowe zmierzają w kierunku odpowiedniego ukształt >wania działalności i organizacji bankowej. Usiłowania te znajdują wyraz w przepisach prawnych, które powiązane w pewną systematyczną całość stanowią prawo bankowe danego państwa.

2. Prawo bankowe na terenie b. zaborów.

Na obszarach poszczególnych zaborów istniały znaczne różnice polityczne, prawne i gospodarcze. Stąd ustrój i organizacja przedsiębiorstw bankowych w każdej dzielnicy były normowane w sposób zgoła odmienny.

W b. zaborze rosyjskim obowiązywała przedewszystkiem ustawa kredytowa (Tom XI, cz. II, roz. X, Zb. praw Państwa ros.) oraz liczne inne przepisy, niepowiązane ze sobą w oiganiczną całość, jak np. rozporządzenie Rady Państwa z dn. 24 kwietnia 1879 ^r- w sprawie kas pożyczkowo-oszczędnościowych (ros. zb. pr. i rozp. rządu Nr. 68, poz. 338), postanowienie z dn. 13 czerwca 1897 r. o kasach emerytalnych pracowników i robotników prywatnych in-stytucyj kredytowych, przedsiębiorstw handlowych i przemysłowych oraz instytucyj ubezpieczeniowych (ros. zb. pr. i rozp. z r. 1897 Nr. 112).

Minister Finansów posiadał ustawową delegację, dzięki której mógł zatwierdzać statuty nowopowstających banków akcyjnych lub instytucyj kredytowych na wzór statutów (ustaw) „Najwyżej zatwierdzo-nych“. Ustrój prawny rosyjskiej bankowości opierał się przedewszystkiem na zasadzie koncesyjnej, co wypływało z pobut-dek czysto politycznych. Koncesjonowanie przedsiębiorstw jest jedną z zasadniczych cech rosyjskiego prawa bankowego, obok której występują jeszcze następujące dalsze cechy: ustawowe zakreślenie granic wysokości kapitałów zakładowych; ustawowe przepisy, odnoszące się do pogotowia kasowego i stosunku kapitałów władnych banku do obcych; wreszcie stałe uwydatnianie różnicy między bankami handlowemi (kredytu krótkoterminowego) a hipotecz-nemi (kredytu długoterminowego).

W dawnej Galicji, podobnie jak w b. dzielnicy rosyjskiej, prawo, odnoszące się do omawianej przez nas materji, nie było

skodyfikowane. Przepisy bankowe można było znaleźć zarówno w kodeksie handlowym, w ustawach specjalnych, jak w ustawie z dn. 23 marca 1885 r. o przemyśle zastawniczym (Dz. Ust. Państw. Nr. 48), rozporządzeniu z dn. 28 października 1865 r. (Dz. Ust. Państw. Nr. 110), do-tyczącem zakładów handlowych, trudniących się czynnościami kredytów cmi, jak i wreszcie w innych ustawach, nie mających zewnętrznie najmniejszego związku z bankowością. I tu obowiązywała zasada koncesyjna w odniesieniu do otwierania przedsiębiorstw bankowych. Jednakże, ponieważ moment polityczny nie wchodził w rachubę tak silnie, jak w p>aństwie ro-syjskiem, przeto zasada koncesyjna b. zaboru austrjackiego była raczej tylko czczą formalne ścią. Najbardziej charakterystycs ną cechą struktury prawnej austrjackiej bankowości była swoboda tworzenia t. zw. banków mieszanych, t. zn. rozwijających działalność w odniesieniu do kredytu krótkoterminowego obok udzielania pożyczek za zabezpieczeniem hipotecznem oraz emitowania w związku z tern listów zastawnych i obligacyj. Prawa posiadaczy tych papierów wartościowych zabezpieczały dwie ustawy: z kwietnia 1874 r. i grudnia 1905 r.

W b. dzielnicy niemieckiej brak było również jednolitej ustawy bankowej. Obok szeregu rói'norcdnych przepisów prawnych wysuwa się na pierwszy plan ustawa z dn. 13 lipca 1899 r. o bankach hipotecznych (Dz. Ust. Rzeszy str. 373), następnie pruska ustawa z dn. 17 marca 1881 r., dotycząca przemysłu zastawniczego (Zb. praw pruskich str. 265). oraz ustawa o depozytach z r. 1896, regulująca przechowywanie papierów wartościowych, przyjętych do depozytu lub na zastaw. W przeciwieństwie do dwóch poprzednich dzielnic b. zabór nie-mitcki hołdował systemowi rejestracyjnemu i to w pojęciu jak najszerszem. Jedynie w r. 1917 wydane zostało rozporządzenie, stanowiące, że wszystkie spółki akcyjne, komandytowo-akcyjne i spółki z ograniczoną odpowiedzialnością powinny przed rozpoczęciem swej działalności uzyskać zezwolenie rządowe, o ile kapitał zakładowy tych spółek przekraczał mk. 3°° 000. Na Górnym Śląsku, który przyłączony został do Polski już po zniesieniu przez Rzeszę Niemiecką wspomnianego rozporządzenia, obowiązywał nadal dawny system rejestra-